20.Pai Mini Stories : Part 4 รฤกความหลัง พระราชชายา

๒๐

Pai Mini Stories : Part 4
รฤกความหลัง พระราชชายา
​

เวลาผ่านไปถึงเวลาประมาณตี ๓ ก็ต้องสะดุ้งตื่น ได้ยินเสียงกอกแกรกอยู่นอกเต้นท์ เอาหล่ะสิเสียงอะไรหล่ะนี่ หันไปหันมาในเต็นท์ก็ยังไม่มีใครตื่น ก็เลยนอนฟังพิจารณาไปเรื่อยๆ เป็นเสียงถุงพลาสติกเหมือนมีการคุ้ยหาของอะไรสักอย่าง ฟังไปฟังมาเสียงมาจากเต้นท์ข้างๆ ที่อยู่ห่างออกไปพอประมาณนั่นเองคงจะหนาวนอนไม่หลับ ได้ยินเสียงลุกขึ้นมาหาอะไรกิน มีเสียงติดไฟจากเตาด้วย สักพักก็เป็นเสียงชงอะไรสักอย่าง ทำให้เราต้องตื่นไปด้วย เพราะความเงียบสงัดของขุนเขา เสียงอะไรดังเบาๆ ก็ได้ยิน........พยายามข่มตาหลับต่อไป ตีสี่กว่าๆ แล้วพ่อเจ้าประคุณท่านดันลุกขึ้นมาสมทบอีกหนึ่งคนคุยกันอยู่นอกเต็นท์ คราวนี้ก็เลยต้องนอนฟังเขาคุยกัน (กรรม..... (-_-!).......) คนที่ตื่นก่อนมาทำเสียงดังกอกแกรกบอกกับคนที่สองว่า “นอนไม่หลับเลยลุกขึ้นมาหาอะไรกิน ก็เลยต้มน้ำร้อนชงโอวัลติน พอน้ำเดือด ชงเสร็จตั้งทิ้งไว้ไม่ถึง ๕นาที พอจะกินน้ำร้อนกลายเป็นน้ำเย็นไปแล้ว” อื๋อ อากาศหนาวขนาดนั้นเลยเหรอ! สักพักก็ได้ยินคนที่สองบอกว่า แสงพระอาทิตย์เริ่มมาแล้ว เมื่อได้ยินอย่างนั้นก็จำเป็นต้องลุกแล้วหล่ะ เดี่ยวไปดูทะเลหมอกกับพระอาทิตย์ขึ้นไม่ทัน........

​

สภาพภูมิประเทศของอุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง เป็นเทือกเขาและหุบเขาสลับกันเป็นแนวยาวขนานกันในแนวเหนือ-ใต้ของเทือกเขาแดนลาว เทือกเขาถนนธงชัยและเทือกเขาผีปันน้ำ ที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางธรณีที่มีการแทรกดันของหินหนืดและแรงบีบอัดในแนวตะวันออก-ตะวันตก ทำให้พื้นผิวโก่งงอกลายเป็นภูเขาและเทือกเขาและมีหุบเขาที่เกิดจากรอยเลื่อนที่ทรุดต่ำลงรวมทั้งได้มีการสึกกร่อนที่เกิดจากกระบวนการทางฟิสิกส์และทางเคมีตลอดจนการทับถมของตะกอนน้ำพาทำให้เกิดเป็นที่ราบแคบๆระหว่างภูเขาทั้งสองฝั่งของลำน้ำ มีความสูงตั้งแต่ ๔๐๐ – ๑,๙๖๒ เมตรจากระดับน้ำทะเลมีภูเขาที่สูงที่สุดคือ ดอยช้าง เป็นป่าต้นน้ำลำธารของลำน้ำสายสำคัญ คือแม่น้ำแตงและแม่น้ำปาย จัดอยู่ในพื้นที่ลุ่มน้ำตั้งแต่ชั้น A ถึงชั้น๑A มีลำห้วยน้อยใหญ่มากมาย ได้แก่ ห้วยเหี้ยะ ห้วยแม่ยะ ห้วยฮ่อม ห้วยน้ำดังห้วยแม่สลาหลวง ห้วยโป่ง น้ำงุม ห้วยแม่แพลม ห้วยงู ห้วยแม่เย็นหลวง ห้วยน้อยห้วยฮ่อม ห้วยหก ห้วยแม่ฮี้ ห้วยขาน ห้วยแม่ปิง ห้วยแม่จอกหลวง เป็นต้น

​

สภาพอากาศโดยทั่วไปเย็นสบายตลอดปี อุณหภูมิเฉลี่ยประมาณ ๒๐องศาเซลเซียส อากาศหนาวเย็นในช่วงเดือนตุลาคมถึงเดือนกุมภาพันธ์อุณหภูมิต่ำสุดเฉลี่ยประมาณ ๘องศาเซลเซียส ช่วงเดือนมีนาคมถึงเดือนเมษายนอุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ยประมาณ ๒๓องศาเซลเซียสอุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดังคาบเกี่ยวพื้นที่ ๒จังหวัด คือจังหวัดเชียงใหม่และจังหวัดแม่ฮ่องสอน พื้นที่ป่าอยู่ในเขตมรสุม คือพื้นที่นี้ได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้และลมมรสุมสะวันตกเฉียงเหนือนอกจากนั้นยังอยู่ภายใต้อิทธิพลของลมพายุไซโคลนด้วยจึงทำให้สภาพอากาศโดยทั่วไปมี ๓ ฤดูดังนี้

​

ฤดูฝนเริ่มตั้งแต่เดือนพฤษภาคมถึงเดือนกันยายนอุณหภูมิสูงสุดประมาณ ๒๔องศาเซลเซียสและ ต่ำสุดประมาณ ๑๐องศาเซลเซียสปริมาณฝนเฉลี่ยตลอดปี ๑,๑๓๔มิลลิเมตรทิศทางลมมาจากทิศตะวันตกเฉียงใต้

พระอาทิตย์ขึ้นแล้ว........​

ฤดูหนาวตั้งแต่เดือนตุลาคมถึงเดือนกุมภาพันธ์ อุณหภูมิสูงสุดประมาณ ๒๐องศาเซลเซียสต่ำสุดเฉลี่ยประมาณ ๒ องศาเซลเซียสทิศทางลมมาจากทิศตะวันออกเฉียงเหนือ

​

ฤดูร้อนเริ่มตั้งแต่เดือนมีนาคมถึงเดือนเมษายนอุณหภูมิสูงสุดประมาณ ๒๘องศาเซลเซียส ต่ำสุดเฉลี่ยประมาณ ๑๒องศาเซลเซียสทิศทางลมมาจากทิศตะวันตกเฉียงใต้

​

อุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดังสภาพทางธรรมชาติยังคงความอุดมสมบูรณ์จึงทำให้เกิดสังคมพืชหลากหลายชนิด ประกอบด้วย

​

ป่าดิบชื้นขึ้นปกคลุมสองฝั่งของลำน้ำในพื้นที่ที่มีความสูง ๕๐๐ - ๘๐๐เมตรจากระดับน้ำทะเลพันธุ์ไม้ที่สำคัญได้แก่ เติม อวบดำ หว้า งิ้วป่า ปอตูบหูช้าง ผ่าเสี้ยน มันปลาเปล้าใหญ่ ฯลฯ ไม้พุ่มและพืชพื้นล่างได้แก่ เอื้องหมายนา มันดง ม้าสามต๋อนเฒ่าหลังลาย หญ้าถอดบ้อง ตองกง เครือออน กลอย สายหยุด หัสคุณ ออสมันด้า และเล็บเหยี่ยว เป็นต้น

​

ป่าดิบเขาพบในพื้นที่ทีเป็นหุบเขาและพื้นที่ลาดชันที่สภาพอากาศมีความชื้นค่อนข้างสูงตลอดปีในระดับความสูง ๑,๖๕๐ – ๑,๙๐๐เมตรจากระดับน้ำทะเล ชนิดไม้ที่สำคัญได้แก่ ก่อกระดุมก่อแดง สนสามใบ เม็ดชุนตัวผู้ ช้าส้าน มะมือ ก่วม เต้าหลวง จำปีหลวง มณฑาป่าเหมือดดง เดื่อปล้องหิน ตะไคร้ต้น สารภีป่า กำลังเสือโคร่ง กะทัง ฯลฯไม้พุ่มและพืชพื้นล่าง ได้แก่ กล้วย ต่างไก่ป่า พลูช้าง พญาดง หญ้าคมบาง ตองกงพริกไทย ดาดตะกั่ว และกาหลา เป็นต้น

ป่าเบญจพรรณพบกระจายตัวเป็นพื้นที่กว้างที่ระดับความสูงต่ำกว่า ๙๐๐เมตรเหนือระดับน้ำทะเลปานกลาง มีพันธุ์ไม้ที่สำคัญ ได้แก่ กาสามปีก กุ๊ก แคหัวหมูแดง ตะคร้ำ ประดู่ มะเกลือ มะกอก ตังหน ชิงชัน โมก ฯลฯ ไม้พุ่มและพืชพื้นล่างได้แก่คนทา คัดเค้าเครือ เฒ่าหลังลาย เต่าร้าง ผักแว่น สะบ้าลิง สาบเสือ บุก ลิเภาชายผ้าสีดา เกล็ดปลา หญ้าขัด และพ่อค้าตีเมีย เป็นต้น ป่าเต็งรังพบโดยทั่วไปในพื้นที่ที่ระดับความสูงต่ำกว่า ๘๐๐เมตรเหนือระดับน้ำทะเลปานกลางชนิดไม้ที่สำคัญ ได้แก่ เต็ง เหียง พลวง รัง รกฟ้า พะยอม ตีนนก ติ้วขน สมอไทยส้านใหญ่ มะขามป้อม ยอป่า แสลงใจ เค็ด ฯลฯ ไม้พุ่มและไม้พื้นล่าง ได้แก่ กะตังใบโสมชบา กระมอบ หนาดคำ ตาฉี่เคย ข้าวสารป่า และยาบขี่ไก่เป็นต้น

​

ด้วยความอุดมสมบูรณ์ของสภาพป่า จึงชุกชุมไปด้วยสัตว์ป่านานาชนิดได้แก่ ช้างป่า กวางป่า หมีควาย เก้ง กระจงเล็ก เลียงผา หมูป่า แมวดาว ชะมดเช็ดลิงวอก ชะนีมือขาว พังพอน เม่นใหญ่ ไก่ป่า ไก่ฟ้าสีเงิน นกเขาเปล้า นกขุนทองนกขมิ้นท้ายทอยดำ นกปรอดคอลาย เหยี่ยวต่างสี กะท่าง เต่าปูลู เต่าใบไม้ กิ้งก่าแก้วแย้ ตะกวด งูเหลือม งูเขียวดอกหมาก งูเห่า กบทูด ปาด เขียดป่าไผ่ และอึ่งลายเป็นต้น ในบริเวณแม่น้ำและลำห้วยต่างๆ พบปลาจาด ปลามอน ปลาเลียหิน ปลาเวียน ปลาค้อปลาค้างคาว ปลาติดหิน และปลาก้าง เป็นต้น

....................................​

 

แล้วก็ถึงเวลาเก็บเต็นท์เสียที เก็บข้าวของ และสัมภาระ เพื่อเดินทางไปยังจุดหมายอื่น นั่นก็คือ โป่งเดือด ซึ่งอยู่ในเขตของอุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง เหมือนกัน แต่อย่าลืมว่าอาณาบริเวณของอุทยานกินพื้นที่ว้างถึง ๒ จังหวัด ฉะนั้น ณ จุดตรงนี้ถึงโป่งเดือดจึงไม่ใกล้เลยแต่ก็ยังดีที่เป็นทางบังคับต้องผ่านเพื่อไปสู่แม่ริม ใครที่ซื้อบัตรเข้าอุทยานไม่ว่าจะซื้อที่โป่งเดือดก็สามารถเข้ามาที่ห้วยน้ำดังได้ หรือใครที่ซื้อบัตรที่ห้วยน้ำดังก็สามารถเข้าไปที่โป่งเดือดได้โดยไม่ต้องเสียค่าบัตรผ่านอีก

​

​

​

โป่งเดือด
อยู่ในเขตบ้านแม่แสะ อำเภอ แม่แตง เป็น น้ำพุร้อนประเภทที่ทางธรณีวิทยาเรียกว่า 'กีเซอร์' (Geyser) หรือน้ำพุร้อนที่พุ่งขึ้นสูงจากพื้นดินเป็นช่วงๆ ตามแรงดันใต้ผิวดิน ซึ่งมีปริมาณมากกว่าบ่อน้ำร้อน (Hot pool) ซึ่งเป็นเพียงน้ำผุดขึ้นมาเท่านั้น โป่งเดือด มีบ่อขนาดใหญ่๓บ่อ และบ่อใหญ่สุดจะมีน้ำพุพุ่งสูงขึ้นมาประมาณ ๒เมตร ทุก ๓๐ วินาทีมีความร้อนประมาณ ๙๙องศาเซลเซียส ใกล้บ่อใหญ่มีห้องอาบน้ำซึ่งนำน้ำร้อนจากโป่งเดือด ผ่านท่อเข้ามา โดย น้ำพุร้อน มีคุณสมบัติบำรุงรักษาผิวพรรณได้ดีโป่งเดือด นี้เป็น น้ำพุร้อน ประเภทกีเซอร์ซึ่งใหญ่ที่สุดของเมืองไทย

​

​

​

​

น้ำพุร้อน จะพุ่งขึ้นมาจากใต้ดินตลอดเวลา มีกลิ่นของกำมะถันอ่อนๆเป็นจุดเริ่มต้นของเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติ โป่งเดือด ซึ่งมีระยะทางไกลประมาณ๑,๕๕๐เมตร ความลาดชันปานกลาง ใช้เวลาประมาณ ๑ชั่วโมง มีจุดศึกษาธรรมชาติ ๑๑ จุดมีบริการ อาบน้ำแร่ เพื่อสุขภาพ มีบริการศูนย์บริการนักท่องเที่ยว

​

​

​

​

​

​

​

​

เห็ดอะไรก็ไม่รู้.....​

เขาเรียกว่าอะไร ใครทราบบ้าง ช่วยบอกหน่อย....​

​

​

​

................................​

 

ออกจากโป่งเดือดพวกเราก็มุ่งหน้าลงจากขุนเขาผ่านนานาโค้ง สู่อำเภอแม่ริม แต่รู้สึกว่าขากลับลงมาทำไมเร็วกว่าขาขึ้น ระหว่างทางลงมาตามโค้งต่างๆ จะเห็นหินตกอยู่เกลื่อนถนนซึ่งรถบรรทุกได้ทำตกหล่นไว้ เห็นแล้วกลัวจะเกิดอุบัติเหตุได้โดยเฉพาะมอเตอร์ไซด์ที่ขับขี่ด้วยความเร็วทั้งขาขึ้นและขาลง ถ้าไม่เห็นหรือเบรคไม่ทันมีโอกาสล้มสูง

คณะของพวกเราก็ผ่านหุบเขาและเหวลึกมาได้อย่างปลอดภัย ขณะนี้เป็นเวลาเที่ยงแล้ว ต่างคนเริ่มจะหิวแต่ยังหาร้านอาหารแวะไม่ได้ ก็เลยต้องเข้าไปที่พระตำหนักดาราภิรมย์ก่อน

​

พระตำหนักดาราภิรมย์
สร้างขึ้นหลังจากที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้พระราชชายา เจ้าดารารัศมี เสด็จกลับมาประทับที่เชียงใหม่

​

​

​

หลังจากที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต พระราชชายา เจ้าดารารัศมีทรงใช้พระตำหนักองค์นี้ปฏิบัติพระกรณียกิจอันเป็นคุณูปการทั้งด้านการเกษตร ศิลปวัฒนธรรม อา ทรงบำรุงพระพุทธศาสนา ทรงฟื้นฟูศิลปหัตถกรรมล้านนาให้เป็นที่เชิดหน้าชูตาของชาวเหนือ ทรงสร้างสวนทดลองการเกษตรชื่อ “สวนเจ้าสบาย” เนื่องจากทรงสนพระทัยในการเกษตรและทรงหวังที่จะช่วยการกสิกรรมของภาคเหนือ ทรงทดลองปลูกดอกกุหลาบพันธุ์ใหม่ๆ ที่ทรงได้มาจากสมาคมกุหลาบแห่งอังกฤษที่ทรงเป็นสมาชิกและพันธุ์ที่ทรงโปรดที่สุดเป็นกุหลาบดอกใหญ่สีชมพู กลิ่นหอมเย็น จึงทรงตั้งชื่อเพื่อถวายเป็นพระบรมราชานุสรณ์แด่พระบรมราชสวามีว่า “จุฬาลงกรณ์” พระราชายา เจ้าดารารัศมีทรงเป็นที่โปรดปรานของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมากพระองค์หนึ่ง เพราะนอกจากพระอัธยาศัยอันงดงาม ยังทรงเป็นผู้เสริมสร้างความสัมพันธ์อันดีระหว่างพระบรมราชวงศ์จักรีกับดินแดนล้านนา

​

​

พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ได้ทรงทำพินัยกรรมประทานที่ดินบริเวณพระตำหนักดาราภิรมย์เป็นมรดกแก่ทายาท ซึ่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้ซื้อที่ดินดังกล่าวต่อจากทายาท พระตำหนักดาราภิรมย์ในพระราชชายา เจ้าดารารัศมีเป็นมรดกอันล้ำค่าของแผ่นดิน ซึ่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้ทำการบูรณะพระตำหนักขึ้นใหม่ให้สมบูรณ์งดงามใกล้เคียงกับสภาพเดิมเมื่อกาลก่อน และจัดแสดงเป็นพิพิธภัณฑ์โดยมีวัตถุประสงค์ที่จะเชื่อมโยงเรื่องราวต่างๆ ระหว่างบรรพชนในอดีตกับอนุชนรุ่นหลังเพื่อให้ได้ทราบถึงพระปรีชาสามารถและพระกรุณาธิคุณของพระราชชายา เจ้าดารารัศมี ขัตติยนารีผู้ทรงอุทิศพระองค์ตลอดพระชนม์ชีพ เพื่อความวัฒนาแห่งดินแดนล้านนา นอกจากนี้พระตำหนักดาราภิรมย์ยังเป็นพระตำหนักที่ประทับสุดท้ายที่พระราชชายา เจ้าดารารัศมีทรงรักและผูกพันอย่างยิ่ง

​

....................................​

 

เมื่อสักการะ พระราชชายา เจ้าดารารัศมี และขึ้นไปบนพระตำหนักดาราภิรมย์แล้ว พวกเราก็บ่ายหน้าเข้าตัวเมืองเชียงใหม่ ไปยังสถานที่สุดท้ายในการมาเที่ยวครั้งนี้ ก็คือ วัดบุบผา หรือ วัดสวนดอก สร้อยฟ้ามาลาไม่ขอลงรายละเอียดของวัดสวนดอก เพราะเคยลงไว้แล้วในกระทู้ก่อนๆ แล้ว แต่จะขอลงเรื่องราวบางส่วนของพระราชชายา เจ้าดารารัศมี แทน เพื่อเป็นการน้อมรำลึกในพระกรุณาธิคุณของพระองค์

​

​

​

​

พ.ศ.๒๔๕๗ เจ้าแก้วนวรัฐ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ พระเชษฐาต่างพระมารดาของพระราชชายา เจ้าดารารัศมี ขึ้นครองนครเชียงใหม่แทนเจ้าอินทวโรรสสุริยวงศ์ที่ถึงแก่พิราลัยไปเมื่อวันที่ ๕ มกราคม พ.ศ.๒๔๕๒ ได้ลงไปเผ้าทูลละอองธุลีพระบาท พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

​

​

​

พระราชชายา เจ้าดารารัศมีจึงถือโอกาสกราบถวายบังคมลาพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อเสด็จคืนมาประทับอยู่นครเชียงใหม่เป็นการถาวรดังที่ตั้งพระทัยไว้ ซึ่งก็ทรงมีพระบรมราชานุญาต

​

​

​

​

การที่พระราชชายา เจ้าดารารัศมี เสด็จมายังนครเชียงใหม่ครั้งที่ ๒ เป็นการมาประทับอย่างถาวรทำให้พระประยูรญาติ สมณะชีพราหมณ์ พ่อค้าคหบดีและประชาชนต่างมีความปิติยินดี พากันสมโภชรับรองอย่างใหญ่โต

​

​

​

ตั้งแต่เสด็จมาประทับอยู่นครเชียงใหม่ ได้ทรงอุปการะพระประยูรญาติทั้งทางเชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง ได้ทรงสืบหาผู้ที่มีอายุที่รู้จักเครือญาติ เชิญมาซักไซ้ไล่เลียงด้วยพระองค์เอง หมายจะรวบรวมพิมพ์ไว้เป็นหลักฐานและแจกจ่ายไปให้ทราบโดยทั่วกัน แต่การยังไม่ทันแล้วเสร็จก็มาสิ้นพระชนม์เสียก่อน


พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ทรงฝักใฝ่ในพระพุทธศาสนา ทรงแสดงอัธยาศัยไมตรี เมตตากรุณากว้างขวางต่อชนทุกชั้น ยากที่จะหาผู้ใดเสมอเหมือน
ทรงเอาพระทัยสอดส่องช่วยเหลือกิจการของรัฐบาล เพราะทรงรอบรู้ระเบียบแบบแผนประเพณี ทรงทราบประวัติศาสตร์และพงศาวดารของเมืองเหนืออย่างถ่องแท้ ถึงกับได้ทรงเรียบเรียงบางเรื่องส่งถวายสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพอยู่เนืองๆ

​

​

​

ทรงเข้าพระทัยในอักษรศาสตร์ ทรงสามารถแต่งโคลงกลอนตลอดจนบทละครได้เป็นอย่างดี นอกจากนั้นยังสนพระทัยในวิชาศิลปะศาสตร์ เช่น การออกแบบทอผ้าไหมเงินทองเป็นลวดลายชั้นเชิงต่างๆ และทรงชำนาญในการเย็บปักถักร้อย และการทำดอกไม้สดทุกอย่าง
ยิ่งไปกว่านั้นทรงเข้าพระทัยในวิชานาฏศิลป์ได้เป็นอย่างดี ทั้งกิจการเกี่ยวกับการแสดงละคร ฟ้อนรำ จนเป็นที่นิยมชมชอบของผู้ได้พบเห็นทั่วไป เจ้านายหรือข้าราชการที่ได้เสด็จหรือมาสู่นครเชียงใหม่ เช่น พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี สมเด็จพระปิตุลาบรมพงศาพิมุข สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์ ได้รับความพอพระราชหฤทัยและพอพระทัยเป็นอันมาก




พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ทรงเป็นขัตติยนารีโดยแท้ มีพระวรกายแข็งแรง กล้าหาญ อดทน เคยทรงม้าเสด็จไปทอดพระเนตรภูมิประเทศอันทุรกันดาร เช่น จังหวัดแม่ฮ่องสอน ระยะทางตั้งแต่อำเภอปายถึงขุนยวม ทรงเรือเล็กล่องตามลำน้ำสาละวินถึง ๓ ราตรี เสด็จขึ้นประทับบ้านใหม่ในเขตยางแดง แล้วเสด็จกลับทางอำเภอแม่สะเรียง

​

​

เสด็จขึ้นไปทอดพระเนตรยอดดอยอินทนนท์ ซึ่งเป็นภูเขาสูงที่สุดของประเทศสยาม น้อยคนนักที่จะไปได้ถึง เพราะต้องใช้ม้าเป็นพาหนะ และความหนาวเย็นของอากาศบนยอดดอยนั้นต่ำถึง ๕๐ องศาฟาเรนไฮด์ ประทับอยู่ ๒ ราตรี ได้ทรงทำเครื่องหมายเป็นที่ระลึกไว้ซึ่งยังปรากฏอยู่จนถึงทุกวันนี้
จนกนั้นได้เสด็จไปยังอำเภอฝาง เหนือสุดของสยาม ซึ่งมีพรมแดนติดกับพม่าโดยขบวนช้างและม้า ทอดพระเนตรบนดอยอ่างขางและไร่ฝิ่นของชาวเขาเผ่าแม้ว แล้วเลยไปนมัสการพระพุทธรูปทองทิพย์ที่อำเภอแม่สรวย ไปเชียงรายเพื่อทอดพระเนตรการโพนช้างที่อำเภอกระทิง การจับช้างในเพนียดที่อำเภอเชียงแสน
เสด็จลงเรือประทับล่องลงมาตามลำน้ำโขงทอดพระเนตรการจับปลาบึกและวิว ๒ ฝั่งโขง เสด็จทอดพระเนตรและนมัสการพระธาตุดอยตุง เสด็จกลับเชียงใหม่ทางอำเภอร้องกวาง ต้องขึ้นและลงห้วยรอนแรมอยู่ในป่าเป็นเวลาหลายวันหลายคืน



นอกจากนั้นได้เสด็จอำเภอเถิน อำเภอลี้ ออบหลวง อำเภอแม่แจ่ม อำเภอฮอด พระบาทสี่รอย น้ำตกแม่กลาง น้ำตกแม่ยะ
ทางใต้ก็ได้เสด็จไปถึงเมืองปีนัง ซึ่งอยู่ในความปกครองของอังกฤษ เมื่อเสด็จไปแห่งหนตำบลใด ปรากฏว่าพบผู้คนอดอยากแร้นแค้นก็จะทรงบริจาคเงินและข้าวของหรือช่วยเหลือตามสมควร น้ำพระทัยอยู่ในการกุศลมิเสื่อมคลาย
พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ทรงได้บริจาคทรัพย์ส่วนพระองค์สร้างและปฏิสังขรณ์สถานี่ต่างๆ ในนครเชียงใหม่มากมายหลายแห่งเท่าที่ประมวลมาได้ก็มี
๑. ปฏิสังขรณ์พระบรมธาตุ วิหาร ลานโบสถ์ วัดต่างๆ
๒. สร้างและฉลองพระวิหารวัดไชยมงคล (ป่ากล้วย) อำเภอสารภี
๓. สร้างและฉลองวิหาร วัดขุนเส อำเภอหางดง
๔. สร้างและฉลองวิหารวัดพระบรมธาตุ อำเภอจอมทอง
๕. สร้างและฉลองวิหาร วัดขี้เหล็ก อำเภอแม่ริม
๖. ยกตำหนักบนดอยถวายเป็นของวัดพระธาตุดอยสุเทพ
๗. สร้างตึก “ณ เชียงใหม่” ในบริเวณโรงพยาบาลแมคคอร์มิค
๘. บริจาคเงินซื้อรถยนต์ประทานสถานีอนามัยเชียงใหม่ ๑ คัน
๙. ทรงรับเป็นเจ้าภาพอุปสมบทภิกษุสามเณรเสมอ ทั้งอุปฏฐากไม่ทอดทิ้ง อนึ่งเมื่อประทับอยู่ที่กรุงเทพฯ ก็ได้ปวารณาและช่วยเหลือภิกษุสามเณรที่มาจากภาคเหนือลงไปศึกษาเล่าเรียนทุกๆ รูป
๑๐. ได้ประทานที่ดินสร้างโรงเรียนยุพราชวิทยาลัย และสโมสรคณะราษฏร์(สโมสรนวรัฐ)

​

เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งโรงเรียนมหาดเล็กหลวงขึ้นในเชียงใหม่ และโปรดเกล้าฯ ให้พระองค์ทรงเป็นกรรมการด้วยผู้หนึ่งก็ได้ทรงช่วยเหลือให้ความสะดวกจนเรียบร้อยทุกประการ ทั้งยังทรงอุดหนุนค่าเล่าเรียนแก่เด็กหลายคน ต่อมาเมื่อย้ายโรงเรียนไปรวมกับวชิราวุธวิทยาลัย นักเรียนเก่าจึงพร้อมใจกันเชิญเสด็จเป็นสมาชิกพิเศษของสมาคม เพื่อเทิดพระเกียรติคุณพระองค์ท่านไว้จนกระทั่งบัดนี้
ได้ทรงอุปถัมภ์โรงเรียนดาราวิทยาลัย ทั้งชวยเหลือการศึกษาของกุลบุตรกุลธิดาตลอดเวลาที่ทรงพระชนม์ชีพ
ทรงสนพระทัยในการกสิกรรม ทรงซื้อเครื่องมือในการทำสวนและพันธุ์พืชต่างๆ ให้ครูโรงเรียนกสิกรรมมาเป็นหัวหน้าที่สวนเจ้าสบาย อำเภอแม่ริม ซึ่งบัดนี้เป็นกองบังคับการตำรวจตระเวนชายแดนที่ ๓๓ เพื่อเป็นตัวอย่างแก่ราษฎร

​

พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ทรงใช้ชีวิตในบั้นปลายในบ้านเกิดเมืองนอน แวดล้อมด้วยประยูรญาติและบ่าวไพร่อย่างมีความสุขเป็นเวลานานถึง ๒๐ ปี ณ ตำหนักดาราภิรมย์ สวนเจ้าสบาย อำเภอแม่ริม
ถึงวันที่ ๓๐ มิถุนายน พ.ศ.๒๔๗๖ ได้เริ่มประชวรด้วยพระโรคพระปัปผาสะพิการ นายแพทย์ทั้งในและต่างประเทศได้พยายามถวายการรักษาพยาบาล พระอาการทีแต่ทรงกับทรุด เจ้าแก้วนวรัฐ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ผู้เป็นพระเชษฐา จึงเชิญเสด็จมาประทับที่คุ้มรินแก้วในเมืองเชียงใหม่ เพื่อสะดวกกับพระประยูรญาติผลัดเปลี่ยนกันเข้าเฝ้าเยี่ยมพระอาการและเป็นการง่ายที่แพทยฺจะถวายการรักษา



ความทราบถึงพระกรรณพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าพี่ยาเธอกรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน อัญเชิญด้ายสายสิญจน์มาผูกพระกรตามประเพณีชาวเหนือ และพระราชทานเงิน ๕,๐๐๐ บาท ช่วยในการรักษาพยาบาล โปรดเกล้าฯ ให้ถวายรายงานของแพทย์เป็นประจำวัน

พันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา นายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเศรษฐการ สั่งให้หลวงสุริยพงศ์พิสุทธินายแพทย์กรมรถไฟขึ้นมาประจำร่วมมือกับแพทย์ทางเชียงใหม่

เจ้าแก้วนวรัฐ และพระประยูรญาติรวมทั้งข้าราชบริพาร รวมทุนกันซื้อเครื่องเอกซเรย์ชนิดย้ายที่ได้จากชวา ส่งมาทางเครื่องบินเป็นเงิน ๔,๒๐๐ บาทเศษ เพื่อฉายดูพระปัปผาสะ เป็นการช่วยแพทย์แผนปัจจุบัน พระอาการก็มิบรรเทา

​

ทรงประชวรอยู่นาน ๕ เดือนเศษ พระราชชายา เจ้าดารารัศมีก็สิ้นพระชนม์ ในวันที่ ๙ ธันวาคม พ.ศ.๒๔๗๖ เวลา ๑๕.๑๔ นาฬิกา รวมพระชนมายุได้ ๖๐ พรรษา ๓ เดือน ๑๓ วัน

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ทรงมีพระราชโทรเลขแสดงความเศร้าสลดพระราชหฤทัยมายังพลตรี เจ้าแก้วนวรัฐ

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอู่ทองเขตขัตติยนารี ซึ่งประทับอยู่ที่ชวาได้ประทานเงินมาช่วยทำบุญด้วย ๓,๐๐๐ บาท พระบรมวงศานุวงศ์ เจ้าจอม และข้าราชการ พ่อค้า คหบดีตลอดจนชาวต่างประเทศที่เคยได้รู้จักและเฝ้าแหนพระราชชายา ก็ได้มีโทรเลขมาแสดงความเสียใจด้วยเป็นอันมาก

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาราชโกษา เป็นหัวหน้าพนักงานกองสนมพลเรือน ๘ กองภูษามาลา ๖ กองพระราชกุศล ๒ แผนกอภิรมย์ราชยาน ๑ กรมวังนอก ๒ แผนกกระบวน ๕ รวม ๒๕ นาย นำน้ำพระสุคนธ์สรงพระศพ กับพระโกศกุดั่น เครื่องสูง ๑๐ สังข์ ๑ แตรฝรั่ง ๑ แตรงอน ๑ กลองชนะ ๒๐ เสลี่ยง แว่นฟ้า พระกลด พระราชทานเป็นเกียรติยศ และโปรดเกล้าฯ ให้ราชสำนักไว้ทุกข์ถวาย ๗ วัน

พระราชทานผ้าไตรของหลวง ๒๐ ไตร ของสมเด็จพระราชินี ๒ ไตร พระสงฆ์สดับปกรณ์ พระราชาคณะแสดงพระธรรมเทศนา ๑ รูป พระฐานานุกรม ๔ รูป สวดธรรมกถาทั้งกลางวันและกลางคืน ฉันเช้าวันละ ๘ รูป ฉันเพลวันละ ๔ รูป กำหนด ๑๕ วัน พระราชเป็นส่วนพระองค์ ตลอดทั้งการพระเมรุด้วย

เมื่อยังทรงพระประชวรและพระอาการไม่มีวันดีขึ้น เหมือนพระราชชายา เจ้าดารารัศมีจะทรงรู้ว่าจะทรงไม่รอดแล้ว พระองค์ได้รับสั่งกับพลตรี เจ้าแก้วนวรัฐ พระเชษฐาที่เฝ้าดูพระอาการ พร้อมทั้งพระประยูรญาติว่า

หากเมื่อใดพระองค์สิ้นพระชนม์ก็ขอให้บรรดาพระญาติวงศ์นับตั้งแต่เจ้าแก้วนวรัฐลงไป ได้โปรดนำสิ่งของต่างๆ ที่บรรจุอยู่ในหีบกาไหล่ทอง ในหีบเหล็กใบใหญ่อีกชั้นหนึ่ง ซึ่งตั้งอยู่เหนือพระทานบรรทมของพระองค์ท่าน ขอให้นำสิ่งของเหล่านั้นบรรจุลงในกู่ร่วมกับพระอัฐิของพระองค์ด้วย
ทุกคนต่างก็แปลกใจ คิดไม่ออกว่าภายในหีบกาไหล่ทองใบนั้นมีอะไรบรรจุอยู่ รู้กันก็เพียงว่าทรงหวงแหนนัก ไม่บอกให้ใครรู้ว่าเป็นอะไรเท่านั้น
ภายหลังจากพระราชชายา เจ้าดารารัศมีสิ้นพระชนม์ เมื่อความโศกเศร้าค่อยบรรเทาเบาบางลง พลตรี เจ้าแก้วนวรัฐ ผู้ทรงเป็นประมุขของเจ้านายในสกุล “ณ เชียงใหม่” ได้เป็นองค์ประธานพร้อมด้วยเจ้านาย ญาติพี่น้อง ได้นั่งเป็นสักขีพยานในการเปิดหีบเหล็กใบใหญ่ออก ก็พบหีบกาไหล่ทองสีดำขนาดกว้างยาว ๑๒ นิ้ว
บนฝาหีบนั้นมีเครื่องหมายตราสกุล “เจ้าเชียงใหม่” แห่งราชวงศ์ “ทิพย์จักราธิวงศ์” ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงสร้างขึ้นพระราชทานแด่พระราชชายา เจ้าดารารัศมีโดยเฉพาะ โดยสร้างขึ้นเป็นตราของสกุลวงศ์ “ณ เชียงใหม่” เป็นรูปพระอินทร์มีพระวรกายสีขาวประทับอยู่ในปราสาท มีทับทิมเม็ดใหญ่และมีเพชรล้อมรอบมีมูลค่ามหาศาล
หีบกาไหล่ทองใบนี้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้จ้างช่างชาวฝรั่งเศสสร้างขึ้นในคราวเสด็จประพาสยุโรป พระราชชายา เจ้าดารารัศมีเคยตรัสเล่าให้บรรดาญาติผู้ใกล้ชิดฟังเสมอว่า เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานหีบกาไหล่ทองนี้ให้ ได้ทรงมีพระราชดำรัสว่า
“เครื่องหมายพระอินทร์ขาวประทับอยู่ในปราสาทนี้ นับเป็นเครื่องหมายสำหรับสกุล “เจ้าเชียงใหม่” ที่ประทานให้เจ้าน้อยในฐานะเป็นพระธิดาของพระเจ้าเชียงใหม่ และเป็นเจ้าจอมมารดาของลูกฉัน ด้วยความรักเป็นที่สุด”

เมื่อเจ้าแก้วนวรัฐเปิดฝาหับกาไหล่ทองออกก็ได้พบเอกสารอันมีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ เป็นจดหมายอันประทับใจระหว่างพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับพระราชชายา เจ้าดารารัศมียามอยู่ห่างไกลกัน ทรงเขียนด้วยลายพระหัตถ์ของพระองค์เองรวมกันหลายฉบับ พับอย่างเรียบร้อยห่อด้วยผ้าเช็ดหน้าพรมน้ำหอม
อีกรายการหนึ่งเป็นห่อผ้าเช็ดหน้าสีขาวบริสุทธิ์มีกระดาษเขียนอักษรภาษาไทยกลัดไว้ด้วยมีข้อความว่า “อัฐิตรงส่วนนิ้วพระหัตถ์ก้อยของพระเจ้าชีวิตอินทวิไชยยานนท์ พระเจ้าเหนือหัว” เมื่อคลี่ออกดูก็พบว่ามีกระดูกก้อนเล็กๆ สีขาวมัวๆ อยู่ ๒ ก้อน
รายการที่ ๓ มีสภาพเหมือนรายการที่ ๒ มีอักษรไทยบอกไว้ว่า “อัฐิพระนิ้วก้อยของพระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี พระราชธิดาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว อันประสูติจากพระราชชายา เจ้าดารารัศมีพระธิดาของพระเจ้าอินทวิไชยยานนท์ พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่”
รายการที่ ๔ เป็นเอกสารที่บรรจงห่อด้วยกระดาษ ๒ – ๓ ชั้นพับไว้อย่างดี เมื่อแก้ออกมาก็ทราบว่าเป็นลายมือเขียนด้วยอักษรเป็นภาษาพื้นเมือง เมื่อพินิจพิเคราะห์ดูแล้วผู้ครองนครถึงกับอุทานออกมาว่า
“ลายมือตัวหนังสือของพ่อเจ้าชีวิตอินทวิไชยยานนท์”
เมื่อเรียกขุนนางพื้นเมืองที่รู้หนังสือล้านนาให้เข้ามาอ่านข้อความนั้นให้ฟังก็ทราบว่า พ่อเจ้าชีวิตอินทวิไชยยานนท์เขียนไปตามความรู้สึกของพ่อที่มีไปถึงลูก ที่ประสบความสูญเสีย “หลาน” ในอก เนื่องในคราวที่พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าหญิงวิมลนาคนพีสีพระราชธิดาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับพระราชชายา เจ้าดารารัศมีสิ้นพระชนม์
พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ทรงถวายตัวเป็น เจ้าจอม ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อพระชนม์ ๑๔ พรรษา
ทรงเป็น เจ้าจอมมารดา เมื่อพระชนมายุ ๑๗ พรรษา
ทรงเป็น พระสนมเอก เมื่อพระชนมายุ ๒๑ พรรษา
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระอิสริยยศขึ้นเป็น “พระราชชายา” เมื่อพระชนมายุ ๓๕ พรรษา


พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ทรงมีพระคุณสมบัติเพียบพร้อมสมเป็นขัตติยนารี โดยแท้จริง...........

​

อาหารกลางวันพวกเราได้ทานที่ร้านแถวๆ หน้าวัดสวนดอกนั่นเอง ต่อจากนั้นก็มุ่งหน้าสู่อำเภอสันกำแพง เพื่อไปเอาไส้อั่วที่คุณแม่ของเพื่อนทำไว้ให้ แล้วคณะของเราก็เลยร่ำลาท่าน และขอขอบคุณที่ให้ที่พักอาศัยแก่คณะของเราในคืนวันแรก พวกเราออกจากอำเภอสันกำแพงประมาณเกือบห้าโมงเย็น โดยใช้เส้นทางกลับย้อนทางเดิมเหมือนคราวที่ขึ้นมา แต่ไม่เข้าห้างฉัตร จังหวัดลำปาง แล้วก็แวะซื้อของฝากติดไม้ติดมือนิดหน่อย(รถเต็มแล้ว ซื้อเยอะไม่ได้) มีถนนบางช่วงกำลังปรับปรุงถ้าจำไม่ผิดน่าจะแถวๆ จังหวัดตากพอเข้ามาถึงกำแพงเพชรถนนดีบ้างไม่ดีบ้างสลับกันไป พอเข้ามาถึงนครสวรรค์ถนนพังขรุขระมาก มาถึงนครสวรรค์ก็ประมาณ ๓ ทุ่มครึ่ง แวะบ้านนครสวรรค์นำของฝากไปให้คุณแม่ ออกจากบ้านนครสวรรค์ห้าทุ่มเศษ แวะทานก๋วยเตี๋ยวที่ตัวเมือง ออกจากตัวเมืองนครสวรรค์เกือบเที่ยงคืน ก็ขับรถยาวเข้าบ้านเลยถึงบ้านประมาณเกือบ ๐๒.๐๐ น. ของวันจันทร์ที่ ๑๔ ธันวาคม ๒๕๕๒.... รวม ๔ คืน ๓ วัน เอ นับดีๆ น่าจะไม่ใช่แล้วสิ เพราะวันเวลาคาบเกี่ยวกันอยู่ ตีสองขึ้นวันใหม่แล้วนี่หน่า ช่างเถอะไม่คิดแล้ว ปวดศีรษะ สรุปรวมระยะทางที่ล้อหมุนทั้งสิ้น ๑,๙๙๐.๖ กิโลเมตร........จบการเดินทาง ...... ลืมไม่ได้ ต้องขอกราบขอบคุณเจ้าป่า เจ้าเขา เจ้าที่ เจ้าทาง เทวาอารักษ์ ที่ช่วยคุ้มครองให้เดินทางทั้งไปและกลับอย่างปลอดภัย.............

......................................

Previous…..
Pai Mini Stories : Part 1
“น้ำค้าง นครพิงค์”

Pai Mini Stories : Part 2
“อิง ลำน้ำปาย”

Pai Mini Stories : Part 3
“หนาวไม่คลาย ห้วยน้ำดัง”​

.........................

สรุปสถานที่การเดินทางในวันที่สี่
๑. อุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง
๒. โป่งเดือด
๓. พระตำหนักดาราภิรมย์
๔. วัดสวนดอก


..............................


ข้อมูลอ้างอิง

อุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง
www.dnp.go.th

โป่งเดือด
www.ontotour.com

พระตำหนักดาราภิรมย์
www.chula.ac.th/histry/darabhirom_th.html

พระประวัติ พระราชชายา เจ้าดารารัศมี
จาก หนังสือ พระราชชายา เจ้าดารารัศมี เรียบเรียงโดย หนานอินแปลง


........................................................


สุดท้ายนี้อันกุศลที่ข้าพเจ้าได้กระทำในครั้งนี้ขออุทิศถวายแด่ คุณพระพุทธ คุณพระธรรม คุณพระสงฆ์ คุณบิดาคุณมารดา วงศาคณาญาติทั้งหลาย คุณครูบาอาจารย์ เจ้าฟ้า พระมหากษัตริย์เจ้านายทุกพระองค์ เทพยดาทั้งหลาย พระอินทร์ พระพรหม พระยม พระกาฬ ท่านท้าวจตุโลกบาลทั้งสี่ ท่านท้าวเวสสุวรรณ เจ้ากรุงพาลี ภูมิเจ้าที่ทั้งหลาย คุณแม่พระธรณี พระคงคา พระพาย พระเพลิง พระโพสพ พระยายมราช เจ้ากรรมนายเวร และขอให้ผลบุญจงได้สำเร็จผลแด่เพื่อนๆ สมาชิกในเว็ปพลังจิต ทุกท่าน

........................................................

ขอขอบคุณเพื่อนๆ ทุกท่านที่เข้ามาเยี่ยมชม Pai Mini Stories ทั้ง ๔ ตอน

ภาพและเรียงร้อยถ้อยคำ
โดย สร้อยฟ้ามาลา​

.......................​

​

..............​

 

พี่สร้อยโพสสุดท้ายภาพไม่ขึ้นอะจ้ะ

แล้วห้วยน้ำดังไม่มีทะเลหมอกหรือจ้ะ

 

ขอบคุณจ่ะ

เดี๋ยวแก้ไขก่อน..........

 

^_________^ ขอบคุณ ขอบคุณ และ ขอบคุณ

 

พระองค์ท่านยังประทับอยู่นะ......พี่อ้อ

​

 

อ่านแล้วก็ระลึกถึงบรรยากาศที่ห้วยน้ำดัง..
ยังจำกอกล้วยไม้ดินที่หน้าพระตำหนักของพระพี่นางฯ ได้เลย..งดงามมาก ๆ..

 

เที่ยว เที่ยว เที่ยว แล้วก็เที่ยว น่าสนุกสนานมากเลยเจ้าค่ะแม่สร้อย ทำยังไงถึงจะมีวาสนาได้เที่ยวเหมือนแม่สร้อยบ้างก็มะรู้ น่าอิจฉาจังเยย

 

ต้องอธิษฐานจ่ะ วาระเปิดเดี๋ยวได้ไปเองนะจ๊ะ.....คุณภัทรฯ.........^^

 

สงสัยแม่สร้อยโพสจนเวปล่มมาสองวันแล้ว อิอิ

 

คิดอย่างนั้นเหมือนกันอ่ะจ่ะ..... สงสัยโพสต์เยอะไป.... คิก คิก......

 

ขอบคุณค่ะคุณสร้อยฯ...อ่านเพลินๆ...ดูภาพสวยๆ...จบลงอย่างไม่รู้ตัว!!

 

อนุโมทนา กับแม่สร้อยด้วยจ้า

มาเที่ยวไม่กี่วัน แต่ภาระกิจสุดค้มเลยค่ะ

 

ขอบคุณจ่ะ พี่โม.........

 

ขอบคุณที่ติดตามอ่านนะจ๊ะพี่แอ๊ด.........

 

แฟนคลับ มาแล้ว มาช้าดีกว่าไม่มานะจ๊ะ ภาพสวย บรรยายดี มากๆๆเหมือนเดิม

 

Anumotana ka

You can easily become a tourist guide or

write a book about touring Thailand.

Thank you for very interesting places and beautiful pictures.

 

^_^ Thank you ....na

I think...... I'm unable to do. Ja..