คติธรรม นำชีวิต สว่าง

พระประธาน
วัดทองนพคุณ​

(๒๑) อนุมตฺโตบี นรสฺส นรีสุ ปฏิพทฺธมโน ว ตาว โส วจฺโฉ ขีรปโกว มาตริ
คนที่มีใจเกาะเกี่ยวในผู้หญิงอยู่แม้แต่น้อย ก็ยังคงเป็นเหมือนลูกวัวที่ยังดื่มนมแม่ (ธ.บ. ๗)

สมัยพระพุทธกาลได้มีคนแก่กลุ่มหนึ่งมีความคิดตรงกันว่าพวกตนแก่แล้วแม้จะอยู่ในบ้านเรือนต่อไปก็ไม่มีความหมายอะไร ควรจะออกบวชเสียดีกว่า แล้วก็เลยพากันออกบวช ครั้นบวชแล้วก็อ้างตัวว่าเป็นคนแก่ จะเล่าเรียนพระธรรมวินัยก็ไม่ไหว จึงชวนกันไปปลูกศาลาที่พักอยู่ทางท้ายวัด แล้วก็นั่งคุยกันทั้งวันตามประสาคนแก่ ถึงเวลาก็ไปบิณฑบาตมาเลี้ยงชีพ
แต่ว่าในบรรดาหลวงตาเหล่านั้น เมียเก่าของหลวงตารูปหนึ่งเข้าใจปรนนิบัติเอาอกเอาใจคนแก่พวกหลวงตาทั้งหลายจึงพากันโปรดปรานเขา ไปบิณฑบาตถึงไหนๆ ก็วกกลับมานั่งฉันที่บ้านนั้น เผื่อนางจะได้ถวายอะไรเปรี้ยวๆ เค็มๆ เพิ่มเติมให้เจริญอาหารบ้าง ครั้นอยู่มา ระหว่างที่พวกหลวงตากำลังเพลิดเพลินอยู่กับรสมือของนางนั้น นางได้ถึงแก่กรรมด้วยโรคปัจจุบัน ทำให้พวกหลวงตาพากันเศร้าโศกปริเทวนาการมากไม่เป็นอันจะมาติกาบังสุกุล เอาแต่กอดคอกันร้องไห้น้ำลายไหลยืด ไม่ใช่เพราะสงสารนาง แต่เพราะกลัวจะไม่มีของอร่อยๆ ฉันอีก ใครๆ เห็นคนแก่ร้องไห้ก็พากันมามุงดู ความเรื่องนี้ทราบถึงพระพุทธเจ้า พระองค์จึงตรัส “คำพระ” ข้างบนนี้

.............................​

 

หลวงพ่อวัดไร่ขิง​

(๒๒) อกฺโกเธน ชิเน โกธํ
พึงชนะความโกรธด้วยความไม่โกรธ (ธ.บ. ๖)

อุตรา ธิดาพหุธนเศรษฐีแต่งงานกับหนุ่มลูกเศรษฐีชาวเมืองราชคฤห์ ครั้นไปอยู่บ้านผัวแล้วก็ไม่มีโอกาสที่จะไปวัดทำบุญเลย เพราะต้องคอยบำเรอผัวผู้ซึ่งเป็นมิจฉาทิฐิ ด้วยความอยากไปทำบุญ จึงไปจ้างนางสิริมาโสเภณีเจ้าเสน่ห์ของเมืองนั้นมาอยู่กับผัวแทน โดยวิธีจ้างเหมาตลอดครึ่งเดือน ๑๐,๐๐๐ กหาปนะ ผัวก็ชอบใจ เพราะสิริมาสวยมาก ครั้นอยู่กับชายเศรษฐีหลายวันหลายคืนเข้า สิริมาเจ้าเกิดลืมตัว นึกว่าตัวเป็นคุณนายจริงๆ เห็นลูกชายเศรษฐีมองนางอุตราบ่อยๆ ก็เกิดหึง ทั้งๆ ที่เขาเป็นผัวเมียกัน ตัวเองสิเขาจ้างมาตู๊เอาไว้ชั่วระยะหนึ่งเท่านั้น ด้วยแรงหึง วันหนึ่งสิริมาคว้าน้ำมันกำลังเดือดๆ เทลงบนตัวของอุตรา ขณะที่สิริมาปรี่เข้ามา อุตราแทนที่จะโกรธกลับคิดขอบใจโสเภณีใหญ่ ที่มาช่วยประทังผัวไว้ให้เธอมีโอกาสได้ทำบุญ อุตราไม่โกรธ แต่ก่อนที่สิริมาจะทำอะไรลงไปมาก พวกคนใช้ของนางอุตราก็รุมจับสิริมาไว้ได้ กดคอล้มลงและขึ้นคร่อมไว้หมายจะรุมกันสับเสียให้แหลก แต่นางอุตรามาห้ามเอาไว้ทัน ความไม่โกรธของนางอุตรานี่แหละได้ทำให้สิริมาสำนึกผิด และขอขมาลาโทษ กลับทำตัวเป็นมิตรที่ดีของนางอุตรา ต่อมา พระพุทธเจ้าทรงทราบเหตุจึงตรัส “คำพระ” ข้างบนนี้

.........................​

 

อนุโมทนาบุญด้วยค่ะ สาธุ สาธุ

-------------------------------->
พวกเราอย่ามัวประมาท อย่ามัวแต่สนุกยินดีในกามคุณอยู่เลย
ผู้ไม่ประมาท เพ่งพินิจตามเป็นจริงเท่านั้น จึงจะบรรลุถึงความสุขอันไพบูลย์ได้

 

พระสาย
วัดปทุมวนาราม ราชวรวิหาร​

(๒๓) โย เว อุปฺปติตํ โกธํ รถํ ภนฺตํ ว ธารเย ตมหํ สารถี พฺรูมิ รสฺมิคฺภาโห อิตโร ชโนฺ

ผู้ใดยังความโกรธที่กำลังพลุ่งขึ้นได้ เหมือนห้ามล้อรถที่กำลังแล่นไปไว้อยู่ เราเรียกผู้นั้นว่า “สารถี” คนนอกจากนี้เป็นเพียงคนถือเชือก (ธ.บ. )

สมัยเมื่อพระพุทธเจ้ายังไม่ห้ามพระสงฆ์ตัดต้นไม้ พระภิกษุรูปหนึ่งกำลังจะตัดต้นไม้ต้นหนึ่งเอาไปสร้างกุฎี รุกขเทวดาผู้อาศัยอยู่ที่ต้นไม้นั้นได้ร้องขอท่านว่าอย่าตัดเลย เพราะเป็นที่อาศัยของตน แต่พระภิกษุรูปนั้นไม่ทราบการร้องขอของเทวดา จึงเงื้อขวานฟันลงไปบังเอิญไปถูกเอาแขนรุกขเทวดาขาด เทวดาบันดาลโทสะอย่างแรงจะทำร้ายพระภิกษุรูปนั้นแต่มีสติยั้งใจไว้ได้ทันโดยคิดว่าพระรูปนี้ก็มีครูอาจารย์คือพระพุทธเจ้า ตนควรไปทูลบอกเล่าแก่พระพุทธเจ้าดีกว่า จึงได้นำความทั้งปวงไปกราบทูลพระองค์

เมื่อพระพุทธเจ้าทรงทราบแล้วได้ตรัสแก่รุกขเทวดาด้วยพระบาลีข้างบนนี้

..............................​

 

พระประธาน
วัดเกาะแก้วสุทธาราม​

(๒๔) อปฺปมตฺตโกบี หิ โกโธ วา อิสฺสา วา กาตุง น ยุตฺตรูปา

ความโกรธก็ดี ความริษยาก็ดี แม้เล็กน้อยก็ไม่ควรทำ (ธ.บ. ๖)

ครั้งหนึ่งพระพุทธเจ้าเสด็จไปเยี่ยมพระญาติที่เมืองกบิลพัศดุ์ ขณะนั้นพระนางโรหิณีกำลังประชวรด้วยโรคผิวหนัง พุพองไปทั้งองค์จนไม่กล้าออกนอกตำหนักเพราะทรงอายใครๆ พระพุทธเจ้าตรัสบอกบุพกรรมแก่พระนางว่า ชาติก่อนพระนางทางเป็นอัครมเหสีของพระราชาองค์หนึ่ง ทรงริษยาในนางฟ้อนประจำราชสำนักคนหนึ่ง ซึ่งรูปร่างโสภายิ่งกว่าพระนาง ด้วยแรงริษยาพระนางจึงลอบเอาขุยเต่าร้าง(ถูกตัวแล้วคันเหมือนหมามุ่ยหรือตำแย) ไปโรยใส่เสื้อผ้าและที่นอนของนางฟ้อนคนนั้น นางฟ้อนผู้น่าสงสารไปโดนผงคันเข้าก็เกิดคันไปทั้งตัว จะฟ้อนจะรำก็ไม่ได้ เอาแต่เกาไม่เป็นอันกินอันนอน ร่างกายพุพองไปหมด ด้วยผลกรรมอันเกิดแต่ความริษยานี้ พระนางโรหิณีจึงเป็นโรคผิวหนัง สุดท้ายพระองค์จึงประทานโอวาทด้วย “คำพระ” ข้างบนนี้

........................​

 

พระเจ้าใหญ่อินทร์แปลง
วิหารวัดมหาวนาราม จังหวัดอุบลราชธานี
​

(๒๕) โกธํ ชเห, วิปฺปชเหยฺย มานํ

คนควรละความโกรธเสีย, ควรสลัดมานะทิ้งเสีย (ธ.บ.)

กาลครั้งหนึ่ง เจ้าหญิงโรหิณี ซึ่งเป็นพระญาติสนิท(น้อง) ของพระอนุรุธ ประชวรด้วยโรคผิวหนังอย่างร้ายแรงเป็นแผลผุพองไปทั่วทั้งองค์ จนไม่สามารถจะเสด็จออกนอกจำหนักได้ เพราะทรงละอายพระอนุรุธ ผู้มีตาทิพย์ได้ไปเยี่ยมและแนะนำวิธีบำบัดโรคว่า ให้พระนางสร้างหอฉันถวายพระ เป็นโรงสองชั้นแล้วพระนางไปปัดกวาดทุกวัน พระนางโรหิณีตรัสว่าไม่มีเงินสร้าง พระเถระถามว่าเครื่องแต่งตัวยังมีอยู่หรือไม่ ถ้ามีก็ให้เอาไปขายเอาเงินมาทำบุญเสีย พระนางจึงตกลงขายเครื่องแต่งตัวได้เงินมาหนึ่งหมื่นนำมาสร้างหอฉัน พระอนุรุธก็ได้เอาเป็นธุระดูแลการก่อสร้างให้จนเสร็จ
พระนางโรหิณีได้ทรงกวาดหอฉันทุกวันๆ ไม่ช้าโรคผิวหนังก็ค่อยๆ หายไป
ในวันฉลอง พระพุทธเจ้าได้ตรัสบอกแก่พระนางว่า โรคผิวหนังของพระนางเกิดจากความโกรธ และความริษยาคนที่เขาสวยกว่า แล้วทรงโอวาทด้วยคำพระบทนี้

........................​

 

พระพุทธนฤมลธรรโมภาส
พระประธาน สัดนิเวศธรรมประวัติราชวรวิหาร
จังหวัดพระนครศรีอยุธยา



(๒๖) นตฺถิ ราคสโม อคฺติ
ไฟเสมอด้วยราคะไม่มี

(๒๗) นตฺถิ โทสสโม กลิ
โทษเสมอด้วยโทสะไม่มี

(๒๘) นตฺถิ ขนฺสมา ทุกฺขา
ทุกข์เสมอด้วยขันธ์ไม่มี (ธ.บ. 6)


ครั้งหนึ่งพระพุทธเจ้าได้เสด็จเข้าไปเสวยภัตตาหารในงานมงคลสมรสของหนุ่มสาวคู่หนึ่งที่เมืองสาวัตถี ขณะที่เจ้าภาพกำลังเลี้ยงพระอยู่นั้น เจ้าบ่าวเกิดอาการวิกฤตทางจิตใจ คือเกิดความใฝ่ฝันที่จะได้เล้าโลมเจ้าสาวในเชิงกาม จนกระทั่งใจลอย ไม่เป็นอันจะทำอะไรถูก พระพุทธเจ้าทางทราบวาระจิตของเขา จึงทรงใช้อำนาจฤทธิ์บังจาเจ้าบ่าวไม่ให้มองเห็นเจ้าสาวชั่วคราว แล้วรับสั่งกับเขาด้วยคำพระข้างบนนี้


​

 

พระประธาน ในพระวิหาร
วัดพระธาตุลำปางหลวง จังหวัดลำปาง


(๒๙) ตุฎฐี สุขา ยา อิตรี ตเรน

ความพอใจกับปัจจัยตามมีตามได้เป็นความสุข (ธ.บ.๒)

เมื่อพระพุทธเจ้ายังทรงพระชนม์อยู่ มีระยะหนึ่งที่พวกข้าราชการพากันทุจริตฉ้อโกงกันทั่วไป ตั้งแต่พระราชาลงมาจนกระทั่งเสนาอำมาตย์ผู้น้อย การกดขี่ข่มเหงราษฎรได้เป็นอย่างกว้างขวางปราศจากความเมตตากรุณา ประชาชนพลเมืองเดือดร้อนกันทั่วทุกหัวระแหง วันหนึ่งพระพุทธเจ้าประทับอยู่ในสำนักป่าหิมพานต์ ได้ทรงดำริถึงเรื่องนี้ และทรงสงสารประชาชนอย่างยิ่ง พระองค์ทรงตั้งปัญหาขึ้นในพระทัยว่า ถ้าพระองค์จะครอบครองประเทศเหล่านั้นแล้วเป็นพระราชาเสียเองจะได้หรือไม่ และจะสามารถปกครองประชาชนให้ร่มเย็นได้ไหม ก็ทรงเห็นทางว่าพระองค์อาจทำได้ ความจริงข้อดำรินี้เกิดจากความสังเวชพระทัยที่ได้เห็นความเหลวแหลกของผู้ปกครองบ้านเมืองเท่านั้น แต่มารซึ่งจ้องหาโอกาสอยู่แล้วคิดว่าพระองค์ทรง “อยากสึก” จึงเข้าไปเฝ้า และกราบทูลเกลี้ยกล่อมให้พระองค์ทรงสละเพศไปครองราชย์ด้วยคำยกยอปอปั้น และบรรยายความสุขที่พึงได้นานาประการ
ครั้งนั้น พระพุทธเจ้าทรงตำหนิความคิดของมาร และตรัสคำพระบทนี้ เพื่อแสดงแก่มารว่า ความสุขของคนเรานั้น ไม่ได้อยู่ที่การมีอำนาจเหนือคนอื่น ไม่ได้อยู่ที่มีเงินมีทองมากๆ แต่อยู่ที่เหตุอื่นตามที่ทรงยกมาตรัส (ซึ่งมีอยู่ด้วยกัน ๑๒ ประการ)


​

 

วัดป่าบ้านตาด จังหวัดอุดรธานี



(๓๐) ธมฺมบีติ มุขํ เสติ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา

บัณฑิตท่านอิ่มธรรมะ มีจิตใจผุดผ่อง ย่อมอยู่เป็นสุข (ธ.บ. ๔)

กุกกุฏวดีนคร เป็นเมืองที่ห่างไกลจากเมืองอื่น ถูกกั้นล้อมด้วยแม่น้ำและภูเขา ทำให้การคมนาคมติดต่อกับต่างแคว้นลำบากมาก แต่พระราชามหากบินกับพระราชินีอโนชาแห่งนครนั้นทรงปกครองไพร่ฟ้าประชาชนโดยทำนองครองธรรมเป็นที่รักของเสนาอำมาตย์และพศกนิกรโดยทั่วหน้า

ข้อที่พระราชาทรงปรารถนาอย่างยิ่งคือข่าวการเกิดขึ้นแห่งพระศาสนา ว่าได้มีพระศาสดาผู้รู้แจ้งเห็นจริงอยู่ ณ ที่ใด เพื่อจะได้ทรงนำศาสธรรมที่ถูกต้องมาพัฒนาจิตใจของมวลชน จนถึงกับทรงจัดตั้งกองสืบข่าวศาสนาขึ้นแบ่งเป็น ๔ กองแยกย้ายกันไปเป็น ๔ ทิศ และพระองค์เองก็ทรงออกสืบเสาะหาอีกทางหนึ่งด้วย

ต่อมาได้ทรงทราบข่าวจากพวกพ่อค้าม้าว่า พระศาสดาพุทธะกำลังประกาศพระศาสนาอยู่ในประเทศโกศล ศาสนาของพระองค์ประเสริฐจริงพระราชาทรงดีพระทัยมาก ให้ทรงจัดขบวนยาตราไปหาพระพุทธเจ้าถึงนครสาวัตถี และออกผนวชพร้อมด้วยพระราชินีและเสนาอำมาตย์ ในที่สุดพระศาสดาทรงแสดงแก่พระสงฆ์ว่า พระราชามหากบินทรงอิ่มธรรมะ และตรัสคำพระข้อนี้


​

 

พระประธาน ในพระอุโบสถ
วัดพุทไธสวรรย์ พระอารามหลวง
จังหวัดพระนครศรีอยุธยา


(๓๑) โก นุ หาโส กิมานนฺโท นิจฺจํ ปชฺชลิเต สติ
อนฺธกาเรน โอนทฺธา ปทีปํ น คเวสถ

โลกลุกเป็นไฟอยู่อย่างนี้ ยังจะมามัวร่าเริงอะไรกัน
ตัวตกอยู่ในความมืดแล้วยังไม่รู้จักหาแสงสว่าง (ธ.บ. ๔)

เมื่อครั้งนางวิสาขายังมีชีวิตอยู่ นางได้จัดให้มีบริการอบรมศีลธรรมและหน้าที่แม่บ้านแก่บรรดาหญิงแม่บ้านทั้งหลาย ได้มีพวกพ่อบ้านส่งภรรยาของตนรับการอบรมเป็นจำนวนมาก ครั้นอยู่มาหญิงเหล่านั้นเห็นพวกผู้ชายพากันกินเหล้าหามรุ่งหามค่ำ เกิดความไม่พอใจ จึงนัดกันกินเหล้าประท้วง นางวิสาขาห้ามปรามเท่าไรก็ไม่เชื่อฟัง
อยู่มาวันหนึ่ง หญิงเหล่านั้นพากันหลอกนางวิสาขาขอลาไปชมสวน นางวิสาขารู้ทันว่าหญิงเหล่านั่นแอบไปกินเหล้าอีกจึงไม่อนุญาต พอถูกขัดใจแม่พวกตัวดีทั้งหลายก็วางแผนเฮี้ยวขึ้นมา วันหนึ่งจึงแกล้งลวงนางวิสาขาว่าขอให้ไปฟังเทศน์โดยที่คบคิดกันว่าจะซ่อนขวดเหล้าเข้าไปกิน แล้วจะเต้นระบำเฉพาะพระพักตร์ของพระพุทธองค์ ให้นางวิสาขาได้อาย นางวิสาขาหลงกลจึงพาหญิงเหล่านั้นไปเฝ้า พอได้เวลาหญิงเหล่านั้นจะขยับจะเริ่มแสดง พระพุทธองค์ทรงรู้ทัน จึงตรัสคำพระข้างบนนี้


​

 

พระประธาน
วัดภูมินทร์ จังหวัดน่าน



(๓๒) สุเขน ผุฏฐา อถวา ทุกฺเขน น อุจฺจาวจํ ปณฺฑิตา ทสฺสยนฺติ

บัณฑิตไม่ว่าจะมีความสุข หรือเผชิญกับความทุกข์ก็ไม่แสดงอาการสูงๆ ต่ำๆ (ธ.บ. ๔)

พระพุทธเจ้ากับพระสงฆ์ได้รับทุกข์ทรมานอย่างสาหัส เนื่องจากเกิดข้าวยากหมากแพงระหว่างกลางพรรษาที่เมืองเวรัญชา ครั้นออกพรรษาแล้วได้ทรงพาพระสงฆ์เหล่านั้นเสด็จไปที่เมืองสาวัตถี ณ ที่นั่นพุทธบริษัทได้พากันเลี้ยงดูพระสงฆ์อย่างอุดมสมบูรณ์ แต่พระสงฆ์ทั้งหลายก็มิได้แสดงความดีอกดีใจออกนอกหน้าแต่อย่างใด คงรักษามารยาทสงบเสงี่ยมตลอดมา แต่ในเวลาเดียวกันนั้นพวกคนยากจนซึ่งมาคอยขอทานเศษอาหารจากพระ ได้กินอาหารอิ่มท้องแล้วเกิดแสดงความลิงโลดโห่ร้อง เล่นปล้ำกันวุ่นวาย พระสงฆ์ที่เป็นนักสังเกตจึงพูดปรารภเปรียบเทียบระหว่างคนทั้งสองเหล่าในทำนองว่า พระท่านอดยากมาแล้วได้รับเลี้ยงอย่างดี แต่ท่านก็เฉยๆ ส่วนคนกินเดนพวกนี้อดยากมาแล้ว ได้กินเพียงอาหารอันเป็นเดนกลับแสดงอาการลิงโลดกันใหญ่โต โอกาสนั้นพระพุทธองค์จึงตรัสคำพระข้อนี้


​

 

หลวงพ่อโต พระประธานในพระอุโบสถ
วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร
จังหวัดพิษณุโลก



(๓๓) โน เจ ลเภถ นิปกํ สหายํ สทฺธึ จรํ สาธุวิหาริ
ธีรํ ราชา ว รฏฐํ วิชิตํ ปหาย เอโก จเร มา
ตงฺครญฺเญว นาโค

ถ้าเราไม่ได้เพื่อนที่มีปัญญารักษาตัวอยู่ดี และมีความทรงจำก็
ควรจะหนีไปอยู่เสียคนเดียว เหมือนพระราชาทรงหนีไปจากรัฐที่
พระองค์ทรงชนะแล้ว และเหมือนช้างมาตังคะทิ้งโขลง ฉะนั้น (ธ.บ. ๑)

ครั้งหนึ่ง พระวัดโฆษิตารามเมืองโกสัมพีเกิดทะเลาะกันแตกแยกกันครั้งใหญ่และต่างฝ่ายก็อ้างว่าตนปฏิบัติถูกต้องตามพระพุทธประสงค์ที่สุด พวกชาวบ้านก็แตกแยกกันเป็นก๊กเป็นเหล่าเข้าข้างพระที่ตนชอบ

พระศาสดาทรงส่งพระเถระผู้ใหญ่ไปห้าม ขอให้คืนดีกันเสีย ก็ไม่ได้ผล พระองค์เสด็จไปห้ามเองหลายครั้งก็ไม่ได้ผล เพราะแต่ละฝ่ายก็แรงทิฐิมานะด้วยกัน

อยู่มาวันหนึ่ง พระศาสดาได้เสด็จหนีไปอย่างลึกลับเข้าไปจำพรรษาอยู่ในป่ารักขิตวันลำพังพระองค์เดียว มีแต่ช้างกับลิงถวายการปฏิบัติ เมื่อพระองค์ทรงหายไป ประชาชนก็หันเข้าโจมตีพระที่ทะเลาะกันว่าเป็นผู้ก่อเหตุ และงดการทำบุญตักบาตรเสีย

ในโอกาสที่พระอานนท์เถระเจ้าได้ติดตามหาพระองค์ และไปพบอยู่ในป่าโดยลำพัง ได้ทูลถามถึงความลำบากของพระองค์ พระองค์จึงทรงตอบโดยพระบาลีข้างบนนี้


​

 

สาธุจ้า พี่ติงติง.....

 

สาธุ สาธุ สาธุ