ตุ๊กตาศิลาจีน วัดโพธิ์

พระคุณเจ้าพระศรีวิสุทธิวงศ์ (สุรพล ชิตญาโณ) ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม มีเมตตาส่งหนังสือเรื่อง ตุ๊กตาศิลาจีน วัดโพธิ์ มาให้ผู้เขียน ๑ เล่ม เนื่องด้วย

 

ตุ๊กตาศิลาจีน วัดโพธิ์ (๒)​

หนังสือเรื่องตุ๊กตาศิลาจีน วัดโพธิ์ ยังประมวลความรู้เกี่ยวกับหินที่ใช้ในการแกะสลักตุ๊กตาจีน ซึ่งมีหลายชนิด เช่น หินภูเขาไฟ หรือศิลาเขียว ซึ่งเป็นหินเนื้อละเอียด ตุ๊กตาจีนส่วนใหญ่ในวัดพระเชตุพนแกะสลักด้วยหินชนิดนี้ เช่น ตุ๊กตาหญิงดีดพิณ (หวังเจาจิน) ตุ๊กตาอำมาตย์ที่ซุ้มประตูพระมหาเจดีย์ ตุ๊กตาฝรั่งที่ประตูกำแพงแก้ว หินอัคนี หรือหินไดออร์ไรต์สวยมากแกะสลักเป็นรูปสัตว์ต่าง ๆ หินแกรนิตสีชมพูใช้แกะสลักเป็นตุ๊กตาหน้าพระวิหารทิศตะวันออก และหินทราย แกะสลักเป็นตุ๊กตาศิลาขนาดย่อม เช่น มารแบกถะ เป็นหินทรายเนื้ออ่อนจากเขาสำเภาลพบุรี ​

หนังสือเรื่องนี้ ยังให้ความรู้เกี่ยวกับหินต่าง ๆ ที่ใช้ในการก่อสร้างสิ่งก่อสร้างต่าง ๆ ในวัดพระเชตุพนฯ ได้แก่ พระวิหารทิศพระโลกนาถ พระวิหารทิศพระปัญจวัคคีย์ พระวิหารทิศพระนาคปรก พระวิหารทิศพระป่าเลไลยก์ พระระเบียงพระอุโบสถชั้นใน ลานพระอุโบสถ พระมหาสถูป พระระเบียงพระอุโบสถชั้นนอก พระเจดีย์รายและพระเจดีย์หย่อม พระมหาเจดีย์สี่รัชกาล พระวิหารคด พระมณฑป ศาลาทิศพระมณฑป ศาลาการเปรียบ พระวิหารน้อย หอระฆัง สระจระเข้ สวนมิสกวัน พระวิหารพระพุทธไสยาสน์ เขามอรอบกำแพงวัด ศาลเจ้าพ่อเขาตก ศาลาราย ประตูและกำแพงวัด หินที่ใช้มีหลากหลาย เช่น หินอ่อน หินปูนจากเกาะสีชัง หินโดออไรท์ หินภูเขาไฟสีเขียว หินทรายเนื้ออ่อนและเนื้อหยาบ หินชนวน หินเหล็กไฟ หินสีม่วงแข็ง หินทรายแดงจากราชบุรีและเพชรบุรี หินปูน ศิลาเลี่ยงโผ หรือหินสีแดงจากเมืองเลี่ยงโผหรือเน่งโป หินแกรนิตไนส์จากชลบุรี หินแกรนิตจากลพบุรี หินทรายเนื้ออ่อนจากเขาสำเภาลพบุรี หินสบู่จากนครนายก หินเหล็กไฟ หินทรายแดง หินดินดานสีดำเนื้อแน่นจากสุโขทัย ศิลามอจากสุโขทัย หินฟันม้าจากลพบุรี หินชั้น หิน Tactite หินทรายสีเขียว หินชนวน หินอ่อนสีดำ หินกรวดภูเขาไฟ หินขัด และมีบทคำอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับหินเหล่านี้ เป็นประโยชน์เพิ่มพูนความรู้ที่น่าสนใจแก่ผู้อ่านอย่างมาก
นอกจากความรู้ต่าง ๆ อย่างหลากหลายที่กล่าวมาแล้ว หนังสือตุ๊กตาศิลาจีน วัดโพธิ์ยังมีผังบริเวณเขตพุทธาวาสของวัดพระเชตุพนฯ เป็นภาพสีสวยงามชัดเจน และยังให้ความรู้เกี่ยวกับการเทียบชื่อเฉพาะภาษาจีน โดยจัดทำตารางเทียบอักษรไทย อักษรจีน และอังกฤษไว้ด้วย เช่น กวางโจว (กว่างโจว) Guangzhou จ้วง Zhuang เป็นต้น การเทียบคำนี้มีถึง ๑๘๐ คำ
การศึกษาค้นคว้าเพื่อเรียบเรียงหนังสือตุ๊กตาศิลาจีน วัดโพธิ์ ผู้เรียบเรียงใช้หนังสืออ้างอิงรวม ๒๓ เรื่อง เป็นหนังสืออ้างอิงที่เชื่อถือได้ หรือมีผู้แต่งที่มีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับ เช่น พจนานุกรมศัพท์ภูมิศาสตร์อังกฤษไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน เล่ม ๑-๒ กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, ๒๕๒๓. สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส-โคลงดั้นเรื่องปฏิสังขรณ์ วัดพระเชตุพนฯ. พระนคร คณะสงฆ์วัดพระเชตุพนฯจัดพิมพ์, ๒๕๔๗. จดหมายเหตุความทรงจำ กรมหลวงนรินทรเทวี. พระนคร : องค์การค้าของคุรุสภา, ๒๕๑๖. กาญจนาคพันธ์ (ขุนวิจิตรมาตรา) ภาพประวัติศาสตร์กรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม ๑. พระนคร : ไทยวัฒนาพานิช, ๒๕๐๕. กาญจนาคพันธ์, ภูมิศาสตร์วัดโพธิ์, พระนคร : บำรุงสาส์น, ๒๕๑๖. จิตรา ก่อนันทเกียรติ. พระพุทธ พระโพธิสัตว์ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ของจีน. พิมพ์ครั้งที่ ๒ พระนคร : สำนักพิมพ์จิตรา, ๒๕๔๒. เจ้าพระยาทิพาวงศ์, พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์. พระนคร : หอสมุดแห่งชาติ, ๒๕๐๖. เป็นต้น
คณะผู้จัดทำหนังสือตุ๊กตาศิลาจีน วัดโพธิ์ ประกอบด้วย ที่ปรึกษาพระธรรมปัญญาบดี (ถาวร ติสฺสานุกโร ป.ธ.๔) จักรพันธุ์ โปษยกฤต วัลลภิศร์ สดประเสริฐ ผศ.ดร.เสาวณิต วิงวอน บรรณาธิการ พระศรีวิสุทธิวงศ์ (สุรพล ชิตญาโณ ป.ธ.๙) ผู้เรียบเรียง ประทุม ชุ่มเพ็งพันธุ์ ผู้ตรวจแก้ ปริวรรต ธรรมาปรีชากร ประพฤทธ์ ศุกลรัตนเมธีผศ.ดร.ประพจน์ อัศววิรุฬหการ ศานติ-นวรัตน์ ภักดีคำ ผู้แปล ศ.ดร.สิทธา พินิจภูวดล อำนาจ บุญศิริวิบูลย์ กรกช พรวิศิษฏ์สกุล ผู้ประสานงาน พระมหาวิเชียร สิริวฑฺฒโน ขนิษฐา วงศ์พานิช ดร.ศศิธารา พิชัยชาญณรงค์. ผู้ถ่ายภาพ บรรจบ ไมตรีจิตต์ เกรียงไกร ไวยกิจ สาทิพย์ ทองนาค โดกกรวด นพดล กันบัว ผู้ช่วยถ่ายภาพ จุฑาทิพย์ อังศุสิงห์ เต็มศิริ ภู่จำปา ภุชงค์ ฮงภู่ ปิยนันท์ กันต์ไพเราะ ผู้อัดขยายภาพ บรรจบ ไมตรีจิตต์ ผู้ออกแบบ พันธุ์ศักดิ์ จักกะพาก บรรจบ ไมตรีจิตต์ ธน ภู่อารีย์ ณัติ ศันสนีย สกุล
นอกจากความรู้ต่างๆดังกล่าวแล้วข้างต้น ผู้เรียบเรียงยังยกบทกวีนิพนธ์โคลงดั้นปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนฯ ครั้งรัชกาลที่ ๓ พ.ศ.๒๓๘๘ พระนิพนธ์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส กวีนิพนธ์กลอนโต้ตอบระหว่างสุนทรภู่อกับกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ คำกลอนเฉลิมพระเกียรติ รัชกาลที่ ๓ ของพระยาไชยวิชิต (เผือก) ซึ่งบทกวีนิพนธ์ได้ให้ความรู้ที่แม่นยำ เช่น ตุ๊กตาศิลาจีนส่วนหนึ่งมาจากประเทศจีน โดยบรรทุกเรือสำเภาที่ไปค้าขายขากลับเป็นอับเฉากันเรือโคลง อีกส่วนหนึ่งทำขึ้นในเมืองไทย โดยมีช่างจีน ทั้งช่างไม้ ช่างปูน ช่างเขียน ช่างสลัก ได้อพยพเข้ามาตั้งหลักแหล่งดำรงชีวิตในเมืองไทยเป็นจำนวนมาก (เพราะในยุคสมัยนั้น เมืองจีนมีคนยากจนอดอยากกันมาก) ช่างจีนบางส่วนเข้ามาเป็นการชั่วคราว เช่น โคลงดั้นปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนฯ กล่าวถึง ศิลาที่ก่อสร้างอาคารสถาปัตยกรรม และตุ๊กตาจีน นำมาจากจังหวัดราชบุรี เพชรบุรี สุโขทัย ลพบุรี สระบุรี อ่างศิลา เกาะสีชัง ชลบุรี เช่น บทที่ว่า