กาย จิต ใจ ใครคือเรา

อุทานธรรมข้อต่อมา

เมื่อบุคคลปลงผม หนวด เคราออกหมดแล้ว ​

และได้ครองผ้ากาสาวพัสตร์เรียบร้อยแล้ว ​

ก็นับว่าเป็นสัญญลักษณ์แห่งความเป็นภิกษุได้ ​

แต่ยังเป็นได้แต่เพียงภายนอกเท่านั้น ​

ต่อเมื่อเขาสามารถปลงสิ่งที่รกรุงรังทางใจ ​

อันได้แก่อารมณ์ตกตํ่าทางใจได้แล้ว ​

ก็ชื่อว่าเป็นภิกษุในภายในได้ฯ​

ศีรษะที่ปลงผมหมดแล้ว ​

สัตว์เลื้อยคลานเล็กน้อยเช่นเหา ​

ย่อมอาศัยอยู่ไม่ได้ฉันใด ​

จิตที่พ้นจากอารมณ์ ​

ขาดจากการปรุงแต่งแล้ว ​

ทุกข์ก็อาศัยอยู่ไม่ได้ฉันนั้น ​

ผู้มีปกติเป็นอยู่อย่างนี้ควรเรียกได้ว่า "เป็นภิกษุแท้"

http://www.nkgen.com/pudule.htm​

 

พุทโธเป็นอย่างไร

หลวงปู่รับนิมนต์ไปโปรดญาติโยมที่กรุงเทพฯ

เมื่อ ๓๑ มีนาคม ๒๕๒๑ ในช่วงสนทนาธรรม

ญาติโยมสงสัยว่าพุทโธ เป็นอย่างไร

หลวงปู่ได้เมตตาตอบว่า

เวลาภาวนาอย่าส่งจิตออกนอก

ความรู้อะไรทั้งหลายทั้งปวงอย่าไปยึด

ความรู้ที่เราเรียนกับตำหรับตำรา

หรือจากครูบาอาจารย์ อย่าเอามายุ่งเลย

ให้ตัดอารมณ์ออกให้หมด

แล้วก็เวลาภาวนาไปให้มันรู้

รู้จากจิตของเรานั่นแหละ

จิตของเราสงบเราจะรู้เอง

ต้องภาวนาให้มากๆเข้า

เวลามันจะเป็น จะเป็นของมันเอง

ความรู้อะไรๆให้มันออกมาจากจิตของเรา

ความรู้ที่ออกจากจิตที่สงบนั่นแหละเป็นความรู้ที่ลึกซึ้งถึงที่สุด

ให้มันรู้ออกมาจากจิตนั่นแหละมันดี คือจิตมันสงบ

ทำจิตให้เกิดอารมณ์อันเดียว อย่าส่งจิตออกนอก

ให้จิตอยู่ในจิต แล้วให้จิตภาวนาเอาเอง

ให้จิตเป็นผู้บริกรรมพุทโธ พุทโธอยู่นั่นแหละ

แล้วพุทโธ เราจะได้รู้จักว่า

พุทโธ นั้นเป็นอย่างไร แล้วรู้เอง...เท่านั้นแหละ ไม่มีอะไรมากมาย.

http://www.nkgen.com/pudule.htm​

 

มี แต่ไม่เอา

ปี ๒๕๒๒ หลวงปู่ไปพักผ่อน และเยี่ยมอาจารย์สมชาย

ที่วัดเขาสุกิม จังหวัดจันทบุรี ขณะเดียวกันก็มี

พระเถระอาวุโสรูปหนึ่งจากกรุงเทพฯ

คือพระธรรมวราลังการ วัดบุปผาราม

เจ้าคณะภาคทางภาคใต้ไปอยู่

ฝึกกัมมัฏฐานเมื่อวัยชราแล้ว

เพราะมีอายุอ่อนกว่าหลวงปู่เพียงปีเดียว ฯ

เมื่อท่านทราบว่าหลวงปู่เป็นพระฝ่ายกัมมัฏฐานอยู่แล้ว

ท่านจึงสนใจและศึกษาถามถึงผลของการปฏิบัติ

ทำนองสนทนาธรรมกันเป็นเวลานาน

และกล่าวถึงภาระของท่านว่า

มัวแต่ศึกษาและบริหารงานการคณะสงฆ์มาตลอดวัยชรา

แล้วก็สนทนาข้อกัมมัฏฐานกับหลวงปู่อยู่เป็นเวลานาน

ลงท้ายถามหลวงปู่สั้นๆว่า ท่านยังมีโกรธอยู่ไหม ฯ

หลวงปู่ตอบเร็วว่า

"มี แต่ไม่เอา"

http://www.nkgen.com/pudule.htm​

 

ทิ้งเสีย​

สุภาพสตรีท่านหนึ่ง เป็นชนชั้นครูบาอาจารย์ เมื่อฟังธรรมปฏิบัติจากหลวงปู่จบแล้ว ก็อยากทราบถึงวิธีไว้ทุกข์ที่ถูกต้องตามธรรมเนียม เขาจึงพูดปรารภต่อไปอีกว่า คนสมัยนี้ไว้ทุกข์กันไม่ค่อยจะถูกต้องและตรงกัน ทั้งๆที่สมัย ร.๖ ท่านทำไว้เป็นแบบอย่างดีอยู่แล้ว เช่น เมื่อมีญาติพี่น้องหรือญาติผู้ใหญ่ถึงแก่กรรมลง ก็ให้ไว้ทุกข์ ๗ วันบ้าง ๕๐ วันบ้าง ๑๐๐ วันบ้าง แต่ปรากฎว่าคนทุกวันนี้ทำอะไรรู้สึกว่าลักลั่นกันไม่เป็นระเบียบ ดิฉันจึงขอเรียนถามหลวงปู่ว่า การไว้ทุกข์ที่ถูกต้อง ควรไว้อย่างไรเจ้าคะ ฯ

หลวงปู่บอกว่า

"ทุกข์ ต้องกำหนดรู้ เมื่อรู้แล้วให้ละเสีย ไปไว้มันทำไม."

http://www.nkgen.com/pudule.htm​

 

ปรารภธรรมะให้ฟัง

คราวหนึ่ง หลวงปู่กล่าวปรารภธรรมะให้ฟังว่า

เราเคยตั้งสัจจะจะอ่านพระไตรปิฎกจนจบ

ในพรรษาที่ ๒๔๙๕ เพื่อสำรวจดูว่า

จุดจบของพระพุทธศาสนาอยู่ตรงไหน

ที่สุดแห่งสัจจธรรม หรือที่สุดของทุกข์นั้น

อยู่ตรงไหน พระพุทธเจ้าทรงกล่าวสรุปไว้ว่าอย่างไร

ครั้นอ่านไป ตริตรองไปกระทั่งถึงจบ

ก็ไม่เห็นตรงไหนที่มีสัมผัสอันลึกซึ้งถึงจิตของเรา

ให้ตัดสินใจได้ว่า นี่คือที่สิ้นสุดแห่งทุกข์

ที่สุดแห่งมรรคผล หรือที่เรียกว่านิพพาน ฯ

มีอยู่ตอนหนึ่ง คือ ครั้งนั้นพระสารีบุตรออกจากนิโรธสมาบัติใหม่ๆ

พระพุทธเจ้าตรัสเชิงสนทนาธรรมว่า

สารีบุตร สีผิวของเธอผ่องใสยิ่งนัก

วรรณะของเธอหมดจดผุดผ่องยิ่งนัก

อะไรเป็นวิหารธรรมของเธอ พระสารีบุตรกราบทูลว่า

"ความว่างเปล่าเป็นวิหารธรรมของข้าพระองค์"

(สุญฺญตา) ฯ

ก็เห็นมีเพียงแค่นี้แหละ ที่มาสัมผัสจิตของเรา.

http://www.nkgen.com/pudule.htm​

 

ปรารภธรรมะให้ฟัง

จบพระไตรปิฎกหมดแล้ว

จำพระธรรมได้มากมาย

พูดเก่งอธิบายได้อย่างซาบซึ้ง

มีคนเคารพนับถือมาก

ทำการก่อสร้างวัตถุไว้ได้อย่างมากมาย

หรือสามารถอธิบายถึง

อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

ได้อย่างละเอียดแค่ไหนก็ตาม

"ถ้ายังประมาทอยู่ ก็นับว่ายังไม่ได้รสชาติ

ของพระศาสนาแต่ประการใดเลย

เพราะสิ่งเหล่านี้ยังเป็นของภายนอกทั้งนั้น

เมื่อพูดถึงประโยชน์ ก็เป็นประโยชน์ภายนอก

คือเป็นไปเพื่อสงเคราะห์สังคม เพื่อสงเคราะห์ผู้อื่น

เพื่อสงเคราะห์อนุชนรุ่นหลัง

หรือเป็นสัญญลักษณ์ของศาสนวัตถุ

ส่วนประโยชน์ของตนที่แท้นั้น

คือ ความพ้นทุกข์

"จะพ้นทุกข์ได้ต่อเมื่อรู้ จิตหนึ่ง."

http://www.nkgen.com/pudule.htm​

 

คิดไม่ถึง​

สำนักปฏิบัติแห่งหนึ่ง ซึ่งเป็นสาขาของหลวงปู่นี่นเอง อยู่ด้วยกันเฉพาะพระประมาณห้าหกรูป อยากจะเคร่งครัดเป็นพิเศษ ถึงขั้นสมาทานไม่พูดจากันตลอดพรรษา คือ ไม่ให้มีเสียงเป็นคำพูดออกมาจากปากใคร ยกเว้นการสวดมนต์ทำวัตร หรือสวดปาติโมกข์เท่านั้น ครั้นออกพรรษาแล้ว พากันไปกราบหลวงปู่ เล่าถึงการปฏิบัติอย่างเคร่งของพวกตนว่า นอกจากปฏิบัติข้อวัตรอย่างอื่นแล้วสามารถหยุดพูดได้ตลอดพรรษาด้วย ฯ
หลวงปู่ฟังฟังแล้วยิ้มหน่อยหนึ่ง พูดว่า

"ดีเหมือนกัน เมื่อไม่พูดก็ไม่มีโทษทางวาจา

แต่ที่ว่าหยุดพูดได้นั้นเป็นไปไม่ได้หรอก

นอกจากพระอริยบุคคลผู้เข้านิโรธสมาบัติ

ชั้นละเอียดดับสัญญาเวทนาเท่านั้นแหละที่ไม่พูดได้

นอกนั้นพูดทั้งวันทั้งคืน ยิ่งพวกที่ตั้งปฏิญาณว่าจะไม่พูด

นั่นแหละยิ่งพูดมากกว่าคนอื่น เพียงแต่ไม่ออกเสียง

ให้คนอื่นได้ยินเท่านั้น."

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

อย่าตั้งใจไว้ผิด​

นอกจากหลวงปู่จะนำปรัชญาธรรมที่ออกจากจิตของท่านมาสอนแล้ว โดยที่ท่านอ่านพระไตรปิฎกจบมาแล้ว ตรงไหนที่ท่านเห็นว่าสำคัญและเป็นการเตือนใจในทางปฏิบัติให้ตรงและลัดที่สุด ท่านก็จะยกมากล่าวเตือนอยู่เสมอ เช่น หลวงปู่ยกพุทธพจน์ตอนหนึ่งที่พระพุทธเจ้าตรัสเตือนว่า​

"ภิกษุทั้งหลาย พรหมจรรย์นี้ เราประพฤติ

มิใช่เพื่อหลอกลวงคน มิใช่เพื่อให้คนมานิยมนับถือ

มิใช่เพื่ออานิสงค์ลาภสักการะและสรรเสริญ

มิใช่อานิสงค์เป็นเจ้าลัทธิอย่างนั้นอย่างนี้ฯ

ที่แท้พรหมจรรย์นี้ ​

เราประพฤติ เพื่อสังวระ-ความสำรวม ​

เพื่อปหานะ-ความละ ​

เพื่อวิราคะ-ความหายกำหนัดยินดี ​

และเพื่อนิโรธะ-ความดับทุกข์ ​

ผู้ปฏิบัติและนักบวชต้องมุ่งตามแนวทางนี้ ​

นอกจากแนวทางนี้แล้วผิดทั้งหมด."​

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

พระพุทธพจน์​

หลวงปูว่า ตราบใดที่ยังเป็นปุถุชนอยู่ ตราบนั้นย่อมมีทิฎฐิและเมื่อมีทิฎฐิแล้วยากที่จะเห็นตรงกัน เมื่อไม่เห็นตรงกัน ก็เป็นเหตุให้โต้เถียงวิวาทกันอยู่รํ่าไป สำหรับพระอริยเจ้าผู้เข้าถึงธรรมแล้วก้ไม่มีอะไรสำหรับมาโต้แย้งกับใคร ใครมีทิฎฐิอย่างไร ก็ปล่อยเป็นเรื่องของเขาไป ดังพุทธพจน์ตอนหนึ่งที่พระพุทธเจ้าตรัสว่า​

ภิกษุทั้งหลาย สิ่งใดอันบัณฑิตทั้งหลาย​

ในโลกกล่าวว่ามีอยู่ แม้เราตถาคตก็กล่าวสิ่งนั้นว่ามีอยู่ ​

สิ่งใดอันบัณฑิตทั้งหลายในโลกกล่าวว่าไม่มี ​

แม้เราตถาคตก็กล่าวสิ่งนั้นว่าไม่มี ​

ดูกรภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่โต้แย้งเถียงกับโลก ​

แต่โลกย่อมวิวาทโต้เถียงกับเรา​

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

นักปฏิบัติลังเล​

ปัจจุบันนี้ ศาสนิกชนผู้สนใจในการปฏิบัติฝ่ายวิปัสสนา มีความงงงวยสงสัยอย่างยิ่งในแนวทางปฏิบัติ โดยเฉพาะผู้เริ่มต้นสนใจเนื่องจากคณาจารย์ฝ่ายวิปัสสนาแนะแนวปฏิบัติไม่ตรงกัน ยิ่งไปกว่านั้นแทนที่จะอธิบายให้เขาเข้าใจโดยความเป็นธรรม ก็กลับทำเหมือนไม่อยากจะยอมรับคณาจารย์อื่น สำนักอื่น ว่าเป็นการถูกต้อง หรือถึงขั้นดูหมิ่นสำนักอื่นไปแล้วก็เคยมีไม่น้อย ฯ
ดังนั้น เมื่อมีผู้สงสยทำนองนี้มากแลัเรียนถามหลวงปู่อยู่บ่อยๆ จึงได้ยินหลวงปู่อธิบายให้ฟังอยู่เสมอๆว่า

"การเริ่มต้นปฏิบัติวิปัสสนาภาวนานั้น

จะเริ่มต้นโดยวิธีไหนก็ได้

เพราะผลมันก็เป็นอันเดียวกันอยู่แล้ว

ที่ท่านสอนแนวปฏิบัติไว้หลายแนวนั้น

เพราะจริตของคนไม่เหมือนกัน

จึงต้องมีวัตถุ สี แสง และคำสำหรับบริกรรม

เช่น พุทโธ อรหัง เป็นต้น

เพื่อหาจุดใดจุดหนึ่งให้จิตรวมอยู่ก่อน สงบ

แล้ว คำบริกรรมเหล่านั้นก็หลุดหายไปเอง

แล้วก็ถึงรอยเดียวกัน รสเดียวกัน

คือมีวิมุตติเป็นแก่น มีปัญญาเป็นยิ่ง."

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

อยู่ ก็อยู่ให้เหนือ​

ผู้ที่เข้านมัสการหลวงปู่ทุกคนและทุกครั้ง มักจะพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า แม้หลวงปู่จะมีอายุใกล้ร้อยปีแล้วก็จริง แต่ดูผิวพรรณยังผ่องใส และสุขภาพอนามัยแข็งแรงดี แม้ผู้ที่อยู่ใกล้ชิดท่านตลอดมาก็ยากที่จะได้เห็นท่านแสดงอาการหมองคลํ้า หรืออิดโรย หรือหน้านิ่วคิ้วขมวดให้เห็น ท่านมีปรกติสงบเย็น เบิกบานอยู่เสมอ มีอาพาธน้อย มีอารมณ์ดี ไม่ตื่นเต้นตามเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น ไม่เผลอคล้อยตามไปตามคำสรรเสริญ หรือคำตำหนิติเตียนฯ
มีอยู่ครั้งหนึ่ง ท่ามกลางพระเถระฝ่ายวิปัสสนา สนทนาธรรมเรื่องการปฏิบัติกับหลวงปู่ ถึงปรกติจิตที่อยู่เหนือความทุกข์ โดยลักษณาการอย่างไรฯ
หลวงปู่ว่า

"การไม่กังวล การไม่ยึดถือ นั่นแหละวิหารธรรมของนักปฏิบัติ." ​

http://www.nkgen.com/pudule2.htm ​

 

ทำจิตให้สงบได้ยาก​

การปฏิบัติภาวนาสมาธินั้น จะให้ผลเร็วช้าเท่าเทียมกันเป็นไปไม่ได้ บางคนได้ผลเร็ว บางคนก็ช้า หรือยังไม่ได้ผลลิ้มรสแห่งความสงบเลยก็มี แต่ก็ไม่ควรท้อถอย ก็ได้ชื่อว่าเป็นผู้ประกอบความเพียรทางใจ ย่อมเป็นบุญกุศลขั้นสูงต่อจากการบริจาคทานรักษาศีล เคยมีลูกศิษย์จำนวนมากเรียนถามหลวงปู่ว่า อุตส่าห์พยายามภาวนาสมาธินานมาแล้ว แต่จิตไม่เคยสงบเลย แส่ออกไปข้างนอกอยู่เรื่อย มีวิธีอื่นใดบ้างที่พอจะปฏิบัติได้ ฯ
หลวงปู่เคยแนะวิธีอีกอย่างหนึ่งว่า

"ถึงจิตจะไม่สงบก็ไม่ควรให้มันออกไปไกล

ใช้สติระลึกไปแต่ในกายนี้

ดูให้เห็น อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา อสุภสัญญา

หาสาระแก่นสารไม่ได้ เมื่อจิตมองเห็นชัดแล้ว

จิตก็จะเกิดความสลดสังเวช เกิดนิพพิทา

ความหน่าย คลายกำหนัด

ย่อมตัดอุปาทานขันธ์ได้เช่นเดียวกัน."

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

หลักธรรมแท้​

มีอยู่อย่างหนึ่งที่นักปฏิบัติชอบพูดถึง คือ ชอบโจษขานกันว่า นั่งภาวนาแล้วเห็นอะไรบ้าง ปรากฎอะไรออกมาบ้าง หรือไม่ก็ว่า ตนนั่งภาวนามานานแล้วไม่เคยเห็นปรากฎอะไรออกมาบ้างเลย หรือบางคนก็ว่า ตนได้เห็นสิ่งนั้นสิ่งนี้อยู่เสมอ ทำให้บางคนเข้าใจผิดคิดว่า ภาวนาแล้วตนจะได้เห็นสิ่งที่ต้องการเป็นต้น ฯ
หลวงปู่เคยเตือนว่า การปรารถนาเช่นนั้นผิดทั้งหมด เพราะการภาวนานั้นเพื่อให้เข้าถึงหลักธรรมอย่างแท้จริง

หลักธรรมที่แท้จริงนั้น คือ จิต

ให้กำหนดดูจิต ให้เข้าใจจิตตัวเองให้ลึกซึ้ง

เมื่อเข้าใจจิตตัวเองได้ลึกซึ้งแล้ว

นั่นแหละได้แล้วซึ่งหลักธรรม.

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

ปรารภธรรมะให้ฟัง

คำสอนทั้ง ๘๔๐๐๐ พระธรรมขันธ์นั้น

เป็นเพียงอุบายให้คนทั้งหลายหันมาดูจิตนั่นเอง

คำสอนของพระพุทธองค์มีมากมายก็เพราะกิเลสมีมากมาย

แต่ทางดับทุกข์ได้มีทางเดียว พระนิพพาน

การที่เรามีโอกาสปฏิบัติธรรมที่ถูกทางเช่นนี้มีน้อยนัก

หากปล่อยโอกาสให้ผ่านไปเราจะหมดโอกาสพ้นทุกข์

ทันในชาตินี้ แล้วจะต้องหลงอยู่ในความเห็นผิดอีกนานแสนนาน

เพื่อที่จะพบธรรมอันเดียวกันนี้ ดังนั้น

เมื่อเราเกิดมาพบพระพุทธศาสนาแล้ว

รีบปฏิบัติให้พ้นเสีย มิฉนั้นจะเสียโอาสอันดีนี้ไป

เพราะว่าเมื่อสัจจธรรมถูกลืม

ความมืดมนย่อมครอบงำปวงสัตว์ให้อยู่กองทุกข์สิ้นกาลนาน.​

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

ปรารภธรรมะให้ฟัง

มิใช่ครั้งเดียวเท่านั้นที่หลวงปู่เปรียบเทียบธรรมะให้ฟัง

มีอยู่อีกครั้งหนึ่ง หลวงปู่ว่า

ปัญญาภายนอกคือปัญญาสมมติ

ไม่ทำให้จิตแจ้งในพระนิพพานได้

ต้องอาศัยปัญญาอริยมรรคจึงเข้าถึงพระนิพพานได้

ความรู้ของนักวิทยาศาสตร์เช่น

ไอสไตน์ มีความรู้มาก มีความสามารถมาก

แยกปรมาณูที่เล็กที่สุด จนเข้าถึงมิติที่ ๔ แล้ว

แต่ไอสไตน์ไม่รู้จักนิพพาน จึงเข้าพระนิพพานไม่ได้

"จิตที่แจ้งในอริยมรรคเท่านั้นจึงเป็นไปเพื่อการตรัสรู้จริง

ตรัสรู้ยิ่ง ตรัสรู้พร้อม เป็นไปเพื่อการดับทุกข์

เป็นไปเพื่อนิพพาน."

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

ละเอียด​

หลวงพ่อเบธ วัดป่าโคกหม่อน ได้เข้าสนทนาธรรมถึงการปฏิบัติทางสมาธิภาวนา เล่าถึงผลการปฏิบัติขั้นต่อๆไปว่าได้บำเพ็ญสมาธิภาวนามานานให้จิตเข้าถึงอัปปนาสมาธิได้เป็นเวลานานๆก็ได้ ครั้นถอยจากสมาธิออกมา บางทีก็เกิดความรู้สึกเอิบอิ่มอยู่เป็นเวลานาน บางทีก็เกิดความสว่างไสว เข้าใจสรรพางค์กายได้ครบถ้วน หรือมีอะไรต้องปฏิบัติต่อไปอีก
หลวงปู่ว่า

"อาศัยพลังอัปปนาสมาธินั่นแหละ

มาตรวจสอบจิต แล้วปล่อยวางอารมณ์ทั้งหมด

อย่าให้เหลืออยู่."

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

ว่าง​

ในสมัยต่อมา หลวงพ่อเบธ พร้อมด้วยพระสหธรรมิกอีกสองรูป และมีคฤหัสถ์หลายคนด้วย เข้านมัสการหลวงปู่ฯ
หลังจากหลวงปู่ได้แนะนำข้อปฏิบัติแก่ผู้ที่เข้ามาใหม่แล้ว หลวงพ่อเบธถามถึงข้อปฏิบัติที่หลวงปู่แนะเมื่อคราวที่แล้ว ว่าการปล่อยวางอารมณ์นั้น ทำได้เพียงชั่วครั้งชั่วคราว หรือชั่วขณะหนึ่งเท่านั้น ไม่อาจให้อยู่ได้เป็นเวลานานฯ

หลวงปู่ว่า

"แม้ที่ว่าปล่อยวางอารมณ์ได้ชั่วขณะหนึ่งนั้น

ถ้าสังเกตุจิตไม่ดีหรือสติไม่สมบูรณ์เต็มที่แล้ว

ก็อาจเป็นไปได้ว่าละจากอารมณ์หยาบ

ไปอยู่กับอารมณ์ละเอียดก็ได้

จึงต้องหยุดความคิดทั้งปวงเสีย

แล้วปล่อยจิตให้ตั้งอยู่บนความไม่มีอะไรเลย."

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

ไม่ค่อยแจ่ม​

กระผมได้อ่านประวัติการปฏิบัติธรรมของหลวงปู่เมื่อสมัยเดินธุดงค์ว่า หลวงปู่เข้าใจเรื่องจิตได้ดีว่า จิตปรุงกิเลส หรือว่ากิเลสปรุงจิต ข้อนี้หมายความว่าอย่างไร ฯ

หลวงปู่อธิบายว่า

"จิตปรุงกิเลส คิอ การที่จิตบังคับให้

กาย วาจา ใจ กระทำสิ่งภายนอก

ให้มี ให้เป็น ให้เลว ให้เกิดวิบาก

แล้วยึดติดอยู่ว่า นั่นเป็นตัว

นั่นเป็นตน ของเรา ของเขา

กิเลสปรุงจิต คือ การที่สิ่งภายนอกเข้ามา

ทำให้จิตเป็นไปตามอำนาจของมัน

แล้วยึดว่ามีตัว มีตนอยู่

สำคัญผิดจากความเป็นจริงอยู่รํ่าไป."

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

ความหลังยังฝังใจ​

ครั้งหนึ่งหลวงปู่ไปพักผ่อนที่วัดโยธาประสิทธิ์ พระเณรจำนวนมากพากันมากราบนมัสการหลวงปู่ ฟังโอวาสของหลวงปู่แล้ว หลวงตาพลอยผู้บวชเมื่อแก่ แต่สำรวมดี ได้ปรารภถึงตนเองว่า กระผมบวชมานานก็พอสมควรแล้ว ยังไม่อาจตัดห่วงอาลัยในอดีตได้แม้ตั้งใจอย่างไรก็ยังเผลอจนได้ ขอทราบอุบายวิธีอย่างอื่นเพื่อปฏิบัติตามแนวนี้ต่อไปด้วยครับกระผม ฯ

หลวงปู่ว่า

"อย่าให้จิตแล่นไปสู่อารมณ์ภายนอก

ถ้าเผลอ เมื่อรู้ตัวให้รีบดึงกลับมา

อย่าปล่อยให้มันรู้อารมณ์ดีชั่ว

สุขหรือทุกข์ ไม่คล้อยตาม และไม่หักหาญ."

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​

 

รู้จากการเรียนรู้ กับ รู้จากการปฏิบัติ​

ศีล สมาธิ ปัญญา วิมุตติ ที่กระผมจำจากตำราและฟังครูสอนนั้น จะตรงกับเนื้อหาตามที่หลวงปู่เข้าใจหรือ ฯ

หลวงปู่อธิบายว่า

"ศีล คือ ปรกติจิตที่อยู่อย่างปราศจากโทษ

เป็นจิตที่มีเกราะกำบังป้องกันการกระทำชั่วทุกอย่าง,

สมาธิ ผลสืบเนื่องมาจากการรักษาศีล

คือ จิตที่มีความมั่นคง มีความสงบเป็นพลัง

ที่จะส่งต่อไปอีก, ปัญญา ผู้รู้ คือ จิตที่ว่างเบาสบาย

รู้แจ้งแทงตลอดตามความเป็นจริงอย่างไร ฯ.

วิมุตติ คือ จิตที่เข้าถึงความว่าง

จากความว่าง คือ ละความสบาย

เหลือแต่ความไม่มี ไม่เป็น

ไม่มีความคิดเหลืออยู่เลย."

http://www.nkgen.com/pudule2.htm​