112.เก็บเรื่องมาเล่า : ทำบุญไหว้พระ 3 วัดที่อยุธยา

วัดเชิงท่าแบ่งพื้นที่ได้เป็น 2 ส่วน คือ ส่วนกลุ่มโบราณสถาน และส่วนสังฆาวาส

ส่วนโบราณสถานประกอบด้วย ปรางค์ วิหาร เจดีย์ ศาลาการเปรียญ อุโบสถ หอระฆัง และแนวกำแพงแก้ว

โบราณสถานที่สำคัญ

ปรางค์ประธาน
ลักษณะเป็นปรางค์สมัยอยุธยา มีอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ 22 พิจารณาจากแผนผังของปรางค์ประธานวัดเชิงท่านี้ คล้ายกับแผนผังปรางค์ประธานวัดไชยวัฒนาราม ถึงแม้จะปรากฏร่องรอยการบูรณปฏิสังขรณ์และต่อเติมในสมัยหลังหลายครั้ง กล่าวคือ องค์ปรางค์ตั้งอยู่บนฐานไพที เป็นฐานสูงรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ยาวด้านละ 9.70 เมตร บนฐานไพทีประดับด้วยปรางค์มุขขนาดเล็ก จึงทำให้เห็นเป็นปรางค์ 5 ยอด และมีส่วนฐานที่ยื่นออกเป็นมุขจากองค์ปรางค์อีก 3 ด้าน คือ ด้านทิศตะวันออก ทิศตะวันตก และทิศเหนือ ส่วนด้านทิศใต้มีวิหารเชื่อมต่อออกมาแทนตำแหน่งที่เป็นมุข

​

ปรางค์ประธานมียอดนพศูลทำด้วยสำริดรูปลักษณะเหมือนฝักเพกา ยังอยู่ในสภาพสมบูรณ์ดี ส่วนปลียอดประกอบด้วยกลีบขนุนมีขนาดเท่ากันเรียงซ้อนขึ้นไป 5 ชั้น ที่บริเวณชั้นเชิงบาตรทั้ง 4 ด้าน ประดับด้วยประติมากรรมปูนปั้นรูปครุฑและยักษ์ยืนถือตะบอง ซึ่งส่วนมากพังทลายเกือบหมด ยักษ์ปราศจากเศียร ส่วนครุฑเหลือเพียงลำตัว ส่วนที่เป็นเรือนธาตุมีซุ้ม ภายในซุ้มทั้ง 4 ทิศ ประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปางประทานอภัย ทำด้วยปูนปั้นนูนสูง ศิลปะอยุธยา ที่หน้าบันเหนือซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัย ทำด้วยปูนปั้นนูนสูงเช่นเดียวกัน ที่มุมฐานไพทีมีปรางค์มุขขนาดเล็กประดิษฐานอยู่ทั้ง 4 มุม พระพุทธรูปปูนปั้นรวมทั้งปรางค์มุมอยู่ในสภาพชำรุดแตกร้าว บางส่วนปรักหักพังไปมาก

มุขปรางค์ทั้ง 3 ด้าน คือ ด้านทิศตะวันออก ด้านทิศตะวันตก และด้านทิศเหนือ มีประตูเข้ามุขปรางค์อยู่ทางด้านทิศเหนือเหมือนกันทั้ง 3 มุข ภายในมุขปรางค์มีเสาแปดเหลี่ยม ก่ออิฐถือปูนมุขละ 2 เสา ในมุขปรางค์ด้านทิศตะวันออกและตะวันตกมีพระพุทธรูปปูนปั้นประทับยืนแสดงปางประทานอภัยประดิษฐานอยู่ภายในจระน้ำซุ้ม ส่วนในมุขปรางค์ด้านทิศเหนือมีพระพุทธรูปปูนปั้นศิลาทรายสีแดงปางลีลาชำรุดพระเศียรหักหาย (ปัจจุบันหายไปหมดแล้ว) กับมีพระพุทธรูปปูนปั้นปางลีลาสภาพชำรุดมากเช่นเดียวกัน ลักษณะพระพุทธรูปในมุขปรางค์ทั้ง 3 ด้าน มีสภาพชำรุดเฉพาะองค์ที่อยู่ด้านทิศใต้เห็นรอยปูนซ่อมพอกเพิ่มของเดิมชัดเจน

 

​

 

​

 

วิหาร
เป็นส่วนที่เชื่อมต่อจากมุขปรางค์ไปทางทิศใต้ มีขนาดกว้าง 10 เมตร ยาว 22 เมตร อยู่ในสภาพชำรุดเหลือแต่ผนังด้านยาว 2 ข้าง หน้าวิหารหันไปทางทิศใต้ ตรงสู่แม่น้ำลพบุรี ผนังวิหารด้านตะวันตก และตะวันออกเจาะช่องข้างละ 3 ช่อง โดยเจาะช่องสี่เหลี่ยมผืนผ้าแนวตั้ง สอบขึ้นด้านบน กรอบหน้าต่างทางด้านนอกปั้นปูนเป็นซุ้มหน้าต่างเป็นลวดลายแข้งสิงห์ทรงสูง ตรงกลางมีนมสิงห์ กรอบหน้าต่างทำคล้ายเสาหลอก หน้าบันของซุ้มหน้าต่างปั้นปูนเป็นลวดลายพันธุ์พฤกษา แต่หลุดร่วงเกือบหมด ซุ้มหน้าต่างด้านทิศตะวันตกไม่เหลือลวดลายปูนปั้นแล้ว ยังคงเหลือเพียงเล็กน้อยที่ซุ้มหน้าต่างของผนังวิหารด้านทิศตะวันออก ลวดลายแข้งสิงห์ทรงสูงดังกล่าวเป็นลวดลายที่ปรากฏในศิลปะสมัยอยุธยาตอนปลาย ผนังด้านนอกของวิหารมีเสาหลอกซึ่งฉาบปูนและปั้นปูนเป็นบัวหัวเสา ลักษณะเช่นเดียวกับหัวเสาของซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปที่มุขปรางค์ ด้านหน้าวิหารมีระเบียงเล็กๆ มีบันไดขึ้น 3 ทาง ทางด้านหน้า และด้านข้าง 2 ด้าน แต่เป็นสิ่งที่ทำขึ้นใหม่ ส่วนหลังคาของเดิมพังทลาย ภายในวิหารประดิษฐานพระพุทธรูปซึ่งเป็นพระพุทธรูปที่หล่อขึ้นใหม่ จำนวน 2 องค์

​

 

​

 

​

 

​

 

เจ้าของรอยเท้า ป่านนี้ไม่รู้ไปอยู่ที่ไหน​

 

เจดีย์ราย
บริเวณหน้าวิหารและอุโบสถมีเจดีย์หลายรูปแบบจำนวนมาก ทั้งเจดีย์เหลี่ยม เจดีย์กลม และองค์ระฆังเป็นกลีบมะเฟือง เป็นต้น กลุ่มเจดีย์ดังกล่าว ส่วนใหญ่อยู่ในสภาพชำรุดปรักหักพัง ที่น่าสนใจและควรกล่าวถึงคือ เจดีย์ทรงเครื่องซึ่งเป็นเจดีย์ขนาดเล็ก ประดับด้วยลวดลายปูนปั้นลักษณะเป็นเจดีย์สี่เหลี่ยมจัตุรัสย่อมุม ฐานเจดีย์ทำเป็นฐานสิงห์ซ้อนกัน 3 ชั้น มีบัวกลุ่มอยู่เหนือฐานสิงห์รองรับองค์ระฆัง ทำเป็นริ้วแนวตั้งโดยรอบหรือที่เรียกว่ากลีบมะเฟือง รูปแบบของเจดีย์นั้นจัดอยู่ในศิลปะสมัยอยุธยา ประมาณพุทธศตวรรษที่ 23 หรือรัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ

​

 

หอระฆัง
อยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของพระปรางค์ สร้างแบบก่ออิฐถือปูน ทรงมณฑป ผนังทั้ง 4 ด้านเปิดโล่งเป็นช่องรูปกลีบบัว ตกแต่งขอบด้วยการปั้นปูนเป็นเส้นเกลียวประดับลายกนกผักกูด ที่มุมทั้ง 4 ทำเป็นเสาหลอก ปลายเสาเป็นกลีบบัวจงกลหรือบัวแวง ยอดเป็นบัวคลุ่มหรือบัวกลุ่ม ส่วนปลียอดหักพังไปแล้ว เหลือเพียงลวดลายปูนปั้นพันธุ์พฤกษาบางส่วนเท่านั้น ฐานก่อด้วยอิฐขนาดใหญ่รองรับชุดฐานบัวคว่ำบัวหงายซึ่งยืดส่วนหน้ากระดานจนสูงเพื่อรองรับส่วนที่เป็นที่แขวนระฆังอีกชั้นหนึ่ง

วิหารน้อย
ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของพระปรางค์และวิหาร เป็นอาคารเล็กๆ ก่ออิฐสอปูน แผนผังรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า วางตัวตามแนวแกนทิศเหนือ – ใต้ สภาพเดิมเหลือเพียงฐาน

 

อุโบสถ
ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของพระปรางค์ หันหน้าไปทางทิศใต้ มีขนาดกว้าง 7.5 เมตร ยาว 18 เมตร ลักษณะฐานแอ่นเป็นท้องสำเภา ซึ่งเป็นลักษณะของฐานอุโบสถในสมัยอยุธยาตอนปลาย แต่เนื่องจากสภาพโดยทั่วไปชำรุดมาก ทางวัดจึงดำเนินการซ่อมแซมใหม่ รูปทรงภายนอกและภายใน จึงเปลี่ยนไปจนไม่เห็นเค้าเดิมที่เป็นศิลปะสมัยอยุธยา คงมีเฉพาะพระประธานภายในพระอุโบสถ เป็นพระพุทธรูปประทับนั่งขัดสมาธิราบปางมารวิชัย ทำด้วยปูนปั้นปิดทองทึบ ที่ยังคงพุทธลักษณะของศิลปกรรมสมัยอยุธยาปรากฏให้เห็นอยู่ และยังมีใบเสมาลักษณะใกล้เคียงกับใบเสมาของวัดพนมยงค์ ซึ่งส่วนใหญ่ก็ชำรุดแตกหักไปมากแล้วเช่นเดียวกัน

​

 

ศาลาการเปรียญ
เป็นอาคารสร้างใหม่ในสมัยรัตนโกสินทร์ประมาณรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีหลักฐานตามประวัติบันทึกไว้ว่า นางแดง (โยมแดง) มีจิตศรัทธาบริจาคเงินสร้าง โดยมอบให้ ขุนกลั่นทิพย์ ชาวตำบลท่าวาสุกรี บ้านอยู่ใต้วัดใหม่ชัยวิชิตฝั่งเกาะเมือง เป็นผู้ดำเนินการก่อสร้าง ลักษณะเป็นอาคารทรงเดียวกับอุโบสถ มีความยาวไปตามลำแม่น้ำหันหน้าไปทางทิศตะวันออก กว้าง 11.30 เมตร ยาว 37.12 เมตร ตัวอาคารก่ออิฐถือปูน ยกพื้นสูง บริเวณผนังอาคารเจาะเป็นช่องหน้าต่าง 7 ช่อง ส่วนที่เป็นฐานก่อซุ้มโค้งเป็นช่องตรงกับหน้าต่าง ลักษณะเป็นใต้ถุนโปร่งให้ลมผ่านได้ รูปแบบสถาปัตยกรรมอย่างนี้คล้ายกับศาลาการเปรียญที่วัดกุฎีดาว พื้นและหลังคาเป็นเครื่องไม้ มุงกระเบื้องลด 3 ชั้น ส่วนที่เป็นหน้าบันแกะจำหลักด้วยลวดลายกระหนก ประกอบภาพเทพนมตรงกลาง นอกจากนั้นยังมีเครื่องลำยอง อันได้แก่ช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ และที่ใต้หน้าบันมีสาหร่ายรวงผึ้งจำหลักลายประดับกระจกสี (ปัจจุบันอยู่ในสภาพชำรุด) ภาพจำหลักไม้เหล่านี้เป็นฝีมือช่างเก่าที่สร้างขึ้นในสมัยอยุธยาตอนปลาย ประมาณรัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ซึ่งแต่เดิมอยู่ที่วัดพระศรีสรรเพชญ์ และได้นำมาใช้กับศาลาที่วัดเชิงท่านี้

​

 

ภายในศาลาตกแต่งด้วยภาพเขียน เป็นผลงานจิตรกรรมอันงดงามทรงคุณค่ายิ่ง ส่วนบานประตูด้านนอกทั้งด้านหน้าและด้านหลังเป็นภาพเซี่ยวกางกับทวารบาล (ปัจจุบันลบเลือนหมดแล้ว) ส่วนบานประตูด้านในทั้งด้านหน้าด้านหลังเป็นภาพแบบจีน บานหน้าต่างด้านทิศใต้ (ติดแม่น้ำ) เขียนเป็นภาพแบบจีนมีลายม่านประกอบสัญลักษณ์ ฮก ลก ซิ่ว (ด้านนอกลบเลือนหมดแล้ว) ส่วนหน้าต่างด้านทิศเหนือ ซึ่งมีอาสนะสงฆ์ยกพื้นสูงนั้นมีลักษณะเป็นแผงไม้เรียงกันเป็นบานเกล็ด และเขียนภาพจิตรกรรมบนแผงไม้นั้นด้วย ที่ผนังอาคารมีภาพจิตรกรรมฝาผนัง ตอนบนเป็นภาพเทพชุมนุม ตอนล่างเขียนภาพเล่าเรื่องทศชาติชาดกและพุทธประวัติ ภาพกลุ่มนี้เป็นฝีมือของพระอาจารย์ธรรมเจ้าอาวาสในสมัยนั้น กับครูแข ช่างเขียนชาวบ้านตำบลท่าวาสุกรี

ครูแขเป็นช่างเขียนที่มีความสามารถยิ่งผู้หนึ่ง ซึ่งพระยาโบราณราชธานินทร์ได้มอบหมายให้ร่วมมือกับพันเที่ยง คัดลอกภาพเขียนจากผนังพระอุโบสถวัดยม ลงบนสมุดข่อยเมื่อ พ.ศ.2440 ผลงานของครูแขยังปรากฏอยู่ที่พระอุโบสถวัดใหม่ชัยวิชิต วัดธรรมิกราช และที่ประตูวัดญาณเสน เป็นต้น

​

 

​

 

​

 

​

 

​

 

​

 

​

 

​